فقه و فقاهت مهم ترين رشته علوم اسلامي است که مرجعيت ديني بر اساس آن استوار مي باشد، به همين جهت علي رغم فراز و نشيب حاصل در رشته هاي ديگري در طول قرنهاي گذشته، رشته «فقه» عموما روز به روز گسترده تر و نيرومندتر شده و يک مسير تکاملي روشني را طي کرده است.

گواه بر اين مطلب سخن گهربار يک محقق متتبع و سترگ (استاد شهيد مرتضي مطهري) مي باشد که مي فرمايد:

«از قرن سوم [1] تاکنون، «فقه» يک حيات مستمر داشته و هرگز قطع نشده است. حوزه هاي فقهي بدون وقفه در اين 11 قرن و نيم داير بوده است. رابطه استاد و شاگردي در همه اين مدت هرگز قطع نشده است، چنين حيات متسلسل و متداوم 11 قرن و نيمي ظاهرا در هيچ تمدن و فرهنگ غير از تمدن و فرهنگ اسلامي وجود ندارد. استمرار فرهنگي به معناي واقعي که يک روح و يک حيات بدون هيچ وقفه و انقطاع، طبقات منظم و مرتب و متوالي را در قروني اين چنين دراز مدت به يکديگر پيوند دهد و يک روح بر همه حاکم باشد، جز در تمدن و فرهنگ اسلامي نتوان يافت. در تمدن و فرهنگ هاي ديگر ما به سوابق طولاني تري احيانا بر مي خوريم، ولي با وقفه ها، بريدگي ها و انقطاع ها.

اين که قرن سوم را که مقارن با «غيبت صغري» است مبدا قرار داديم، نه بدان جهت است که حيات فقه شيعه از قرن سوم آغاز مي شود، بلکه بدان جهت است که قبل از آن عصر، عصر حضور ائمه اطهار عليهم السلام است و فقهاي شيعه تحت الشعاع ائمه اند و استقلالي ندارند. و الا آغاز اجتهاد و فقاهت در ميان شيعه و آغاز تاليف کتاب فقهي به عهد صحابه مي رسد. [2] .