بهترين و کوتاه ترين سخن در نقش علماي شيعه از لحاظ علمي و فکري در دوران «غيبت کبري» با قلم و بيان علامه عصر، استاد سيد محمد حسين طباطبائي مي باشد.

ايشان پس از بيان روش شيعه در علوم اسلامي که بحثي بسيار جالب و مهم و شايد منحصر به فرد باشد [1] به مقدار موفقيت شيعه در پيشبرد علوم اسلامي پرداخته اند که اينک مطلع اين بخش از نظر شما مي گذرد.

«شيعيان در حديث و کلام و فقه - نظر به اين که دائما گرفتار مشاجره هاي مذهبي با مخالفان خود بوده و از جهت انجام وظايف ديني هم نياز روزانه به فقه و حديث داشته اند - با تمام قوا کوشيده و اين علوم و علوم مربوط به آنها را؛ مانند: دراية، رجال و اصول به سرحد کمال مي رساندند و آخرين نظريات دقيقه وقت را ضبط مي کردند و قرن ها با همين رويه پيش ‍ مي رفتند.» [2] .

البته اين ديدگاه نامبرده منهاي تاءليفات ايشان و امثال ايشان در عصر حاضر بوده و همچنين وضعيت موجود را تا پيش از استقرار حکومت اسلامي بيان داشته اند.

کتاب تفسير بسيار پر ارج ايشان (الميزان) و مجموعه معارف و علومي (قرآني، عقلي و نقلي) که در اين سفر عظيم نهفته است آن را از ديگر تفاسير اهل سنت و شيعه ممتاز گردانيده و در سطح و افقي بسيار بالا قرار داده است. آثار قلمي متفکراني، چون شهيد صدر و شاگردان مکتب علامه طباطبائي در پيشرفت علوم اسلامي نقش به سزائي داشته و دارند. [3] .

استقرار حکومت اسلامي و باز شدن فضاي سياسي و فرهنگي و آماده شدن زمينه هاي تحقيقات علمي کلان و همه جانبه و متناسب با نيازهاي گسترده يک حکومت اسلامي در جهان معاصر، جامعه علمي شيعه را به سوي افقي بسيار مطلوب و ايده آل رهنمون مي سازد، و پر رونق شدن علوم و معارف مختلف را در پي خواهد داشت.

کتاب هاي «تاءسيس الشيعه لعلوم الاسلام» [4] ، «الذريعة الي تصانيف الشيعة» [5] و «اعيان الشيعه» [6] به طور بسيار ملموسي ادعاهاي مطرح شده را تاءييد و اثبات مي نمايد و دورنمائي از اين حقيقت را در کتاب «خدمات متقابل اسلام و ايران» مي يابيم. [7] .