اسلام دين تفکر، [1] تعقل [2] و تکامل علمي [3] و معنوي [4] است.

سراسر آيات قرآن و احاديث پيامبر اسلام صلي الله عليه و آله و جانشينان راستين آن حضرت، علم و معرفت و راهنمائي و راهگشائي است.

دين مبين اسلام رابطه صحيح انسان با خدا و خود و جامعه و طبيعت را تبيين و ترسيم مي کند و براي تضمين رشد و تعالي معنوي انسان بهترين نظام آموزشي، تربيتي، اجتماعي و سياسي را به انسان معرفي نموده، تمام زمينه هاي رشد را از راه آگاهي و گواهي در انسان بارور مي کند و تمام موانع رشد را چه در درون وجود انسان و چه خارج از وجود او به او مي شناساند و، تمام امکانات او را در جهت رفع اين موانع بسيج مي کند.

به همين دليل عوامل دروني انسان؛ چون: عقل و فطرت و ساير ابزار کسب معرفت مورد عنايت ويژه و از اولين درجه اهميت برخوردار بوده و سپس ‍ عوامل بروني؛ چون: خانواده، جامعه و محيط زندگي نيز مورد توجه کامل بوده، و بر همين اساس نظام هاي معرفتي، اجتماعي و سياسي پي ريزي شده اند. و در برابر، تمام موانع دروني و بروني براي انسان، چون تحجر، جمود، جهالت، غرور، هواپرستي و طاغوت گرائي مورد مبارزه قرار مي گيرند و انسان را به مبارزه با آنها دعوت و تشويق و الزام مي نمايد.

از همين جا مبارزه فکري و سياسي براي رفع موانع رشد و استقرار عوامل تکامل و تعالي شروع مي شود و حاکميت کامل تعاليم و قوانين اسلام محمدي تحريف نشده در تمام جهان، هدفي نهائي براي اسلام عنوان شده است.

در زمان خاتم پيامبران صلي الله عليه و آله، هدايت فکري و سياسي بر عهده آن حضرت و پس از رحلت او امامت و هدايت و مرجعيت فکري و سياسي بر عهده برجستگان و شايستگان از خاندان آن حضرت عليهم السلام ببوده و در زمان غيبت، دانشمندان لايق و شايسته اين دو رکن مهم امامت و مرجعيت (هدايت فکري و سياسي) را بر عهده مي گيرند.

با توجه به مجموعه وظايف امامان معصوم عليهم السلام، وظايف نايبان خاص و عام امام زمان (عجل الله تعالي فرجه الشريف) در عصر «غيبت کبري» نيز مشخص مي شود.

پيامبر اسلام صلي الله عليه و آله اضافه بر آوردن يک دين کامل براي زندگي انسان در دنيا و تضمين سعادت او در دنيا و آخرت، يک نظام سياسي و يک دولت الهي را نيز تاسيسي نمود و يک امتي را به وجود آورد که آگاه به تعليمات او و مجري فرمانهاي خدا و رسولش بوده و پس از رحلت او، پاسداري از دين کامل، و دولت جديدالتاءسيس، و امت نوپا برعهده خلفاي برحق او بود. لذا تبيين و تفسير قرآن کريم و احکام مورد نياز جامعه و صيانت دولت و امت از تمام خطرات و انحرافات در حد امکان اعم از انحرافات فکري، عقيدتي، اخلاقي، علمي، فقهي و عملي، چه در سطح امت و چه در سطح کارگزاران و متصديان رهبري، از وظايف امامان معصوم عليهم السلام بوده است که تاريخ اسلام، مرجعيت و امامت فکري و سياسي آنان را به خوبي منعکس نموده و شايسته بودن آنان براي رهبري فکري و سياسي جامعه اسلامي را به اثبات رسانده است.

رسالت سنگين امامان معصوم عليهم السلام و آگاهي آنان از دوران غيبت کبري و مستلزمات آن، باب جديدي را براي تضمين تداوم هدايت فکري و سياسي در سطحي شايسته و مطلوب پس از عصر حضور باز نموده، و بخش وسيعي از تلاش هاي آنان در جهت تربيت کادرهاي رهبري آينده جهان اسلام قرار گرفته، و بر همين اساس شيعه و پيروان امامان معصوم عليهم السلام موسس و پايه گذار تمام علوم اسلامي به شمار رفته [5] و بيشترين نقش را در بارور نمودن علوم اسلامي داشته اند. [6] اولين مدافعان اسلام ناب محمدي - در برابر اسلام تحريف شده و در برابر زندقه و الحاد جريانهاي فکري منحرف و منحرف کننده و جريانهاي ضد اخلاقي و انحرافات سياسي - دانشمندان شيعه بودند، و برخي از آنان براي پاسداري از اصول راستين اسلام و تشيع جان خود را تقديم دين و آيين خود نموده، شربت گواراي شهادت را نوشيدند. [7] .

مبارزه دانشمندان شيعه در زمينه سياسي در سطوح مختلف و با شيوه هاي گوناگون بوده است. از مبارزه سياسي مسلحانه و غيرمسلحانه با دشمنان خارجي دولت و نظام و امت اسلامي گرفته تا مبارزه با دشمنان داخلي که در انحرافات فکري، سياسي و اخلاقي حاکمان ستمگر و غاصب تبلور يافته - اعم از مبارزه منفي و مثبت - تا مبارزه براي تصدي رهبري حکومت اسلامي و زمامداري دولتهاي انقلابي، همه اين زمينه ها جولانگاه مبارزات سياسي دانشمندان والا مقام شيعه در قرون مختلف «غيبت کبري» بوده است. [8] .