احمد بن هلال العبرتائي و احمد بن هلال الکرخي
بنا به عقيده برخي پژوهشگران، اين دو نفر، دو شخصيت متمايز از هم هستند، گرچه برخي از رجال شناسان؛ نظير «مامقاني» و «خوئي» بين آنها تمايز قائل نشده و هر دو را يک شخصيت دانسته اند. تمايز آنها از هم، از بيان «شيخ طوسي» در کتاب «الغيبة»، قابل استظهار است. چرا که وي، «احمد بن هلال عبرتائي» را جزء وکلاي مذموم عصر غيبت برشمرده است. به هر حال، توقيعي از سوي امام عسکري عليه السلام در لعن «احمد بن هلال» صادر شد [1] و علت آن، خيانت او در اموال امام عليه السلام و اختلاس آنها بود. وي وکيل امام عليه السلام بود و معاصر ائمه پيشين تا امام رضا عليه السلام بوده است. از آنجا که پس از صدور اين توقيع، جامعه شيعه مجددا از حضرت درباره او استفسار نمود، توقيع ديگري از سوي آن حضرت در تاءييد توقيع اول صادر گرديد. [2] .
ولي «احمد بن هلال کرخي» در عصر غيبت صغري به معارضه با سفير دوم «ناحيه مقدسه» پرداخت و لذا توقيعي از سوي آن ناحيه در لعن و برائت از وي صادر شد. [3] .
پاورقي
[1] ر. ک: رجال کشي، ص 535.
[2] شيخ طوسي درباره وي از ابوعلي بن همام نقل کرده است که، احمد بن هلال از اصحاب امام عسکري عليه السلام بود. وقتي شيعه بر وکلالت محمد بن عثمان با توجه به تصريح امام عسکري عليه السلام اتفاق نمودند، وي از قبول اين امر امتناع نمود و گفت: من نشنيده ام که امام عسکري عليه السلام تصريح به وکالت او داشته باشد. بله، من وکالت پدرش عثمان بن سعيد را انکار نمي کنم. شما خود دانيد و آنچه شنيده ايد! و لذا توسط شيعه و سپس امام عليه السلام مورد لعن واقع شد. توقيعي نيز به دست ابن روح در تبري از او صادر شد. ر. ک: الغيبة، شيخ طوسي، ص 245.
با توجه به اين که احمد بن هلال معروف به تصوف بوده و در حالات وي نقل شده است که 54 حج به جاي آورد که 20 مورد از آنها با پاي پياده بوده است، لذا در توقيع صادر شده در مورد وي آمده: احذروا الصوفي المتصنع... ر. ک: تنقيح المقال، ج 1، ش 573.
[3] ر. ک: الغيبة، شيخ طوسي، ص 246. در اين جريان يکي از کساني که ناظر اين صحنه و شاهد بر سخنان ابن بلال بود و گرايشي نيز به وي داشت از او جدا شد.