بازگشت

اسراف و تبذيرهاي گسترده


اسراف و تبذيرهايي را که در زندگي حاکمان عباسي نقل کرده اند، به قدري زياد و گسترده است که به راستي جاي شگفتي و تعجب دارد و تصديق آن بر اذهان سنگيني مي کند.

«مسعودي» مي نويسد: «معتضد» عباسي با هزينه اي بالغ بر 000 /400 دينار براي خود قصري ساخت و نام آن را قصر «ثريا» نهاد. درباره اين قصر گفته اند که چهار فرسخ طول داشت. [1] .

اين نقل گرچه ممکن است اغراق آميز باشد. اما به هر حال گوياي اين واقعيت است که حکمرانان عباسي در مصرف هاي بي رويه و اسراف و تبذيرهاي غوطه ور بودند و گوي سبقت را از همگان ربودند.

«معتمد» عباسي در يک شب نشيني در کنار شط در «بغداد» آن قدر خورد که بر اثر پرخوري دل درد گرفت و مرد. [2] .

«احمد بن طولون» حاکم «مصر» نيز در سال (270 ه -) به علت پرخوري و ابتلاي به دل درد درگذشت. [3] .

«ابوالجيش، خمارويه»، که بعد از «احمد بن طولون» حکومت «مصر» و «شام» را در اختيار گرفت به خاطر مصرفهاي بي رويه و ساختن قصر طلا و اختصاص آن به طربخانه، و نيز مصرفهايي که در عروسي دخترش «قطرالندي»، انجام داد، منفور اطرافيان خود شده بود. بنا به نوشته «مسعودي»، به خاطر شدت تنفر، بعد از آن که او را کشتند، بدنش را قطعه قطعه کردند و برخي از غلامان، گوشت بدن او را بريده و به سيخ کشيدند و خوردند. [4] .

درباره عروسي «قطرالندي» دختر «خمارويه طولوني» که زن «معتضد» عباسي شده بود، گفته اند: «خمارويه» که همه بيت المال «مصر» را در اختيار داشت، بي حساب در عروسي دخترش خرج کرد، به گفته «دقماق» مورخ آن عصر، «خمارويه» با دختر خود به عنوان جهيزيه چيزهايي فرستاد که نه کسي آن را ديده و نه شنيده بود. «ابن خلکان» مي نويسد: مهريه عروس 000 /000 /1 درهم بود، و اين به قياس ‍ آن جهازِ گران قيمت بسيار ناچيز بود. گويند: «ابن جصاص» که مسؤ وليت تهيه جهاز، با او بود، پس از همه خريدهايي که کرد 000 /400 دينار به جا ماند و «خمارويه» همه را به او بخشيد. [5] .

به مناسبت اين عروسي در «بغداد» و «مصر» جشن هاي پرهزينه متعددي برپا شد و چه بسيار زنان عباسي و حاکمان «عراق» و «مصر» که با لباسهاي گران قيمت در اين بساط عيش و نوش شرکت مي کردند. گويا که زر و زيورهاي دنيا در انحصار اين عده بود و اين عده هم در اختيار هواهاي نفساني قرار داشتند. آنان جز ارضاي هواهاي نفساني هيچ هدفي نداشتند.

«خمارويه»، افزون بر اين مصرف هاي بي رويه، ماهانه 000 /23 دينار براي مصرف آشپزخانه خود اختصاص مي داد. [6] .

اينها تنها نمونه هايي است از صدها و هزاران مورد که خلفا، وزيران، حاکمان و واليان و اشراف، در آن زمان به اين گونه کارها روي مي آوردند. همان گونه که در چند صفحه گذشته اشاره شد، اين کارها بازتاب اجتماعي ناهنجاري؛ مانند آشوب «زنگيان» را به دنبال داشت. [7] .


پاورقي

[1] العصر العباسي الثاني، ص 55 - 56.

[2] الکامل، ج 6، ص 73؛ تاريخ الغيبة الصغري، سيد محمد صدر، ص 346.

[3] الکامل، ج 6، ص 55؛ تاريخ الغيبة الصغري، سيد محمد صدر، ص 353.

[4] مروج الذهب، ج 2، ص 610.

[5] تاريخ الاسلام دکتر حسن ابراهيم حسن، ج 3، ص 458.

[6] همان، ص 440.

[7] براي اطلاع بيشتر ر. ک: العصر العباسي الثاني، دکتر شوقي ضيف، ص 53 - 91؛ تاريخ الاسلام، دکتر حسن ابراهيم حسن، ج 3، ص 423 - 459.