يکي ديگر از چاره انديشي هاي دو امام هادي و عسکري عليهماالسلام براي ورود شيعه به عصر غيبت، تقويت «سازمان وکالت» بود. اين سازمان که همان نظام ارتباط امام با شيعيان به وسيله وکلا بود، ريشه در عصر امام صادق عليه السلام داشت، و در طي ده ها سال فعاليت خود با فراز و نشيب هايي مواجه بود. در عصر امام هادي و عسکري عليهماالسلام اقداماتي از سوي آن بزرگواران براي سازماندهي و تقويت اين سازمان صورت گرفت. اين کار از آن رو انجام شد که شيعه، رفته رفته به عصر غيبت نزديک تر مي شد و در چنين عصري، اين نهاد وکالت بود که تنها راه ارتباطي شيعه با امام معصوم عليه السلام بود.

از جمله اقدامات امام هادي عليه السلام در جهت تقويت و سامان مند کردن فعاليت هاي «سازمان وکالت»، مي توان به سفارش مؤ کد آن حضرت به وکلا براي حفظ نظم در امور و رعايت محدوده و قلمرو خاص خود و عدم دخالت در امور ساير وکلا اشاره کرد. به عنوان نمونه، به نامه امام عليه السلام به دو تن از وکلايش؛ يعني «ايوب بن نوح» و «ابوعلي بن راشد»، در اين زمينه توجه شود. [1] .

اهتمام آن امام بر تعيين جانشين براي وکيل قبل و عدم بروز گسستگي در کار وکالت نواحي، از ديگر اقدامات بود. [2] .

امام عسکري عليه السلام نيز با ادامه دادن اين گونه اقدامات، راه را براي حرکت سازمان در مسير خودش هموار نمود. آن جناب نيز همچون پدر بزرگوارش، وکلاي ارشدي را براي نواحي مختلف نصب نمود که بر کار ساير وکلا نظارت داشتند. علاوه بر اين، «عثمان بن سعيد عمري» را به عنوان «وکيل الوکلاي» خود معرفي نمود تا همه وکلا به او مراجعه کنند. اين امر، از آن جهت حائز اهميت بود که وي در عصر غيبت، بنا بود سفير و نائب اول امام عصر عليه السلام باشد.

همين طور نامه هاي آن جناب به بعضي نواحي شيعه نشين؛ مثل «نيشابور»، و تاءکيد بر اطاعت شيعيان از وکلا و پرداخت وجوه شرعي به آنان، و محور قرار دادن وکلا در حل و فصل امور را مي توان از ديگر اقدامات امام عسکري عليه السلام براي تقويت و سامان مندي «سازمان وکالت» قلمداد کرد. به عنوان نمونه، مي توان به نامه مفصل آن جناب به «اسحاق بن اسماعيل نيشابوري» و شيعيان و بزرگان نيشابور اشاره کرد که در آن، ضمن معرفي وکيلي به نام «ابراهيم بن عبده»، از مردم اين ديار به خاطر عدم اطاعت و عدم مراجعه نزد وکيل پيشين، گلايه نموده اند. [3] .

شناخت هر چه بيشتر اين سازمان، کيفيت سير تکاملي آن و وضعيت آن در عصر امام هادي عليه السلام و عصر امام عسکري عليه السلام و عصر غيبت، مستلزم توجهي مستقل به اين نهاد مهم، و شناخت سير پيدايش و تکوين و تکامل آن و ساير ويژگي ها و وظايف آن است که مباحث زير متکفل انجام اين مهم مي باشند:

الف - تعريف لغوي و اصطلاحي واژه وکالت و معرفي اجمالي سازمان وکالت.

ب - علل تشکيل سازمان وکالت و گسترش و استمرار فعاليت آن تا پايان عصر غيبت.

ج - محدوده زماني و جغرافيائي فعاليت سازمان وکالت.

د - وظايف و مسئوليت هاي سازمان وکالت.

ه‍- ويژگي ها و مشخصات وکلاء و کارگزاران سازمان وکالت.

و - معرفي مهم ترين وکلاي ائمه عليهم السلام.

اين مباحث به لحاظ گستردگي، در کتابي ديگر به صورت مستقل به تفضيل بررسي شده است. [4] در فصل آتي، هر يک از موضوعات فوق را به اجمال، مورد بررسي قرار خواهيم داد.