نگارنده به خاطر دارد که حدود سي سال قبل مسجد جمکران در محوطه اي کوچک قرار داشت، و اطراف آن حجرات معدودي به صورت اطاق هاي مدارس ديني براي سکونت واردين ساخته شده بود و معمولاً فقط در شب و روزهاي جمعه و شبهاي خاص، عدّه اندکي از صالحان و عابدان و افراد مضطر و پريشان به آنجا مي رفتند و در غير اين ايام کسي در آنجا ديده نمي شد.

در يکي از ليالي متبرکه ماه رجب، نگارنده با چند تن از دوستان، پياده به مسجد مشرّف شديم و شب را به احياء گذرانديم و به قصد روزه فرداي آن، سحري آماده نموديم. آن شب جز ما چند نفر، شخص ديگري آنجا نبود.

آب انبار کوچکي در کنار مسجد بود که آبش چندان تعريف نداشت، حفره اي به نام چاه صاحب الزمان عليه السلام بود که روي آن را با پنجره اي آهني گرفته بودند و از شکافهاي آن عريضه به داخل چاه مي انداختند. جاده آن خاکي و نوعا افرادي که عازم آنجا مي شدند پياده مي رفتند.

کوتاه سخن، اين مسجد با آن سابقه کهن و گزارشات تاريخي و روايي، رونق چنداني نداشت و جز افراد خاص، کسي به آنجا نمي رفت (و اين امري است که انگيزه جعل را منتفي مي سازد، زيرا تا پول و مقام و منصب در کار نباشد، انگيزه جعل به وجود نمي آيد) در عين حال افراد معدودي در گرما و سرما مقيد بودند که رابطه خود را با اين مکان مقدّس حفظ نمايند.

مرحوم حاج شيخ مرتضي انصاري قمي که واعظي زبردست بود، در منبر مسجد امام حسن عليه السلام قم فرمود: من مقيد بودم شبهاي جمعه را جمکران باشم، در يکي از شب هاي زمستاني در مسجد بيتوته کرده بودم. برف هم مي باريد. خوابيدم و نياز به غسل پيدا کردم. به تنهايي در دل شب در جاده پر از برف پياده آن هم با نعلين به قم آمدم و بعد از انجام غسل مجددا به مسجد برگشتم و به عهد خود وفا کردم.

از حرفهاي ايشان استفاده مي شد که جاذبه منبر او در اثر آن پايداري بوده است.

اين گستردگي فعلي و توجه توده مردم به طوري که از سراسر کشور در شب هاي چهارشنبه و جمعه به آنجا هجوم مي آورند، مربوط به سي سال اخير است. سبب آن کسادي و علت اين رواج بي سابقه چيست؟ هر کسي چيزي را معرفي مي کند، ولي مجموع امور ذيل مي تواند در رواج وتوجه مردم دخيل باشد.

1 - وجود وسائل حمل و نقل

2 - آسفالت جاده و امکانات رفاهي

3 - گرفتاري و پريشاني مردم عصر حاضر که هر شخص دهها گرفتاري طاقت فرسا دارد، و چون گرفتاران از راههاي مادي و اسباب عادي مأيوسند، به اماکن مقدّسه مخصوصا به اين مکان شريف رو مي آورند.

در هر حال وظيفه روحانيت و هيئت محترم امناي مسجد است که از اين گرايش بي سابقه به طور صحيح استفاده کنند، و با امر به معروف و نهي از منکر و تصحيح عقايد و ترويج اخلاق حسنه از اين جمعيت انبوه، عاشقان و دلباختگاني عارف براي حضرت مهدي - ارواحنا فداه - تربيت نمايند.

أللهُمَّ اجْعَلنا مِنْ أَعْوانِهِ وَأَنْصارِهِ وَعَجِّلْ فَرَجَهُ وَسَهِّلْ مَخْرَجَهُ.