بازگشت

شيخ احمد احسايي


شناخت شيخيه، با شناسايي «شيخ احمد» گره خورده است؛ چه اين که شيخيه، به او منسوب اند و اساس تعاليم خود را، از او گرفته اند. مشرب و سيره شيخ احمد، دامنه تأثير او را به پس از حياتش رسانده، و تحولاتي را در تاريخ اماميه - از قرن سيزده به بعد - به بار آورده است. از اين رو، دانستن شرح حال او [1] و ذکر ويژگي هاي علمي و عملي وي، ضرورت دارد.

شيخ احمد، مشهور به «احسايي»؛ فرزند زين الدين بن ابراهيم است که در رجب 1166 به دنيا آمد و در ذيقعده سال 1241 به ديار باقي شتافت. وي را «عالم»، «حکيم» و «فقيه» نام داري خوانده اند که با اظهار بعضي از عقايد و برداشت هاي فلسفي - عرفاني، مخالفت عده اي از فقيهان و متکلمان را برانگيخت تا جايي که برخي به «کفر» او شهادت دادند.

زادگاه شيخ احمد احسايي، روستاي «مُطَيرِفي» واقع در منطقه «احساء» در شرق عربستان است. به گفته احسايي، سابقه تشيع در نياکان وي، به جدّ چهارم او «داغر» باز مي گردد. «داغر»، نخستين کس از خاندان او بود که باديه نشيني را رها کرد و در «مطيرفي» اقامت گزيد. [2] وي پس از مهاجرت، به تشيع گرويد و نسل او همگي بر اين مذهب بودند.


پاورقي

[1] منابع عمده شرح حال شيخ احمد احسايي عبارت است از:

الف) رساله اي کوتاه که وي به درخواست فرزند بزرگش محمد تقي نگاشته و در آن از سال هاي نخست زندگي و احوال دروني خود گفته است.

ب) اثري است از فرزندش شيخ عبدالله.

بخش هايي از کتاب «دليل المتحيرين» شاگرد و مدعي جانشيني او سيد کاظم رشتي که حاوي مطالبي است افزون بر دو مأخذ پيشين.

در اين گفتار، بخش هايي از مقاله آقاي زين العابدين ابراهيمي که در دائرة المعارف بزرگ اسلامي ذيل احسايي با استناد به مدارک و منابع مذکور آمده، استفاده شده است، چنان که مصادر ديگر هم مورد توجه قرار گرفت.

[2] ميان «داغر» و پدرش رمضان، نزاعي درگرفت و «داغر» منطقه زندگي پدر را ترک گفت و در مطيرفي (يکي از روستاهاي احساء) سکونت گزيد. اجداد شيخ احمد، تا داغر چنين است: احمد بن زين الدين بن ابراهيم بن صقر بن ابراهيم بن داغر. ر.ک: شيخي گري بابي گري از نظر فلسفه، تاريخ و اجتماع، مرتضي مدرّس چهاردهي، ص 7.