از نظر مباني نيز بعضي از مطالب طرح شده در مورد انتقام و کشتار بايد تعديل گردد؛ زيرا از ديدگاه اسلام بايد فرصت توبه و بازگشت براي مجرم و گناه کار فراهم گردد و در صورت اصرار و تجاوزگري او، بايد بر اساس اصول ديني محاکمه و مجازات شود. پس آن حضرت در ابتدا با استدلال، برهان و دليل روشن با مخالفان و جبهه کفر صحبت مي کند و چه بسا، خيلي از افراد - به علّت رشد عقلاني - در همان مراحل اوليه از سپاه کفر جدا شده و به سپاه اسلام مي پيوندند. از طرفي هدف حضرت، نجات مردم و تأمين سعادت آنان است و بيشتر مردم نيز به آن حضرت ايمان مي آورند؛ پس بحث انتقام و جنگ در مراحل بعدي برنامه هاي آن حضرت قرار دارد. در واقع روايات موجود به چند صورت قابل تفسير و تأويل است:

1. پاره اي از روايات ضعف سندي دارد (بعضي روايات که در سلسله سند آنها محمد بن علي کوفي کذّاب... قرار دارد). بر اين اساس، مضمون آنها (کشتار و قتل عام فراوان) نيز ردّ مي شود. با چشم پوشي از اين نقد - که نياز به بررسي و پژوهش فراواني دارد و با فرض صحّت آنها - ارائه پاسخ هاي ديگري ضرورت يابد.

2. روايات صحيح السندي که به جنگ هاي شديد آن حضرت اشاره دارد، مربوط به آغاز ظهور و در برابر دشمنان سرکش، لجوج و سر سخت است. اين قبيل از روايات ذيل گزينه «جهاد» قرار مي گيرد و به معناي انتقام نيست.

3. از نظر مبنايي (دادن فرصت توبه و بازگشت، عمل به شيوه و روش پيامبرصلي الله عليه وآله، عطوفت و مهرباني امام عليه السلام و محاکمه گناه کاران در محکمه عدل الهي و...)، روايات کشتار و قتل عام شديد، تعديل مي گردد و محدود به موارد خاص (سرکشي و طغيان دشمنان) مي شود.

4. درباره روايات انتقام نيز گفته شد: اين خونخواهي از تمامي دشمنان خدا، رسول او و امامان - به خصوص کساني که راضي به شهادت امام حسين عليه السلام بوده و پيرو راه کشندگان آن حضرت هستند - خواهد بود. در حقيقت اين انتقام همان جهاد امام زمان عليه السلام با تمامي دشمنان عنود و سرکش خواهد بود که به هيچ يک از دعوت ها و راهنمايي هاي دلسوزانه امام عليه السلام پاسخي نداده و در مقابل آن حضرت صف آرايي کرده اند.

5. روايات مختلفي هست که برخلاف روايات انتقام و کشتار است و دلالت مي کند که آن حضرت طبق سيره پيامبرصلي الله عليه وآله و حضرت علي عليه السلام، عمل کرده و مظهر رحمت و عطوفت براي مردم است. او قيام خود را با راهنمايي و ارشاد دلسوزانه مردم و استفاده از دليل و برهان شروع خواهد کرد و براي همه فرصت بازگشت و توبه فراهم بوده و در صورت انقياد همگاني، نيازي به جنگ و ستيزه نخواهد بود (هر چند طبق پيش گويي هاي روايي، عده اي به مخالفت با آن حضرت بر خواهند خاست).