قضاوت از مناصب مهم در حکومت اسلامي و از اموري است که در زمان پيامبرصلي الله عليه وآله و پس از آن، بدان اهتمام بسياري داشتند. رسول اکرم صلي الله عليه وآله در کنار امور اجرايي و نظامي، خود به کار قضاوت نيز رسيدگي مي کرد و در موارد ضروري، تصدّي آن را به برخي از اصحاب از جمله امام علي عليه السلام واگذارمي نمود. گسترش قلمرو حکومت اسلامي، امر قضاوت را نيز متحوّل ساخت و امام علي عليه السلام براي ايالات و شهرهاي ديگر، قاضياني را منصوب مي کرد و در اين مسأله دقّت و وسواس زيادي به خرج داد؛ به طوري که افراد نالايق را از کرسي قضاوت پايين کشيد و نظام شايسته سالاري را در نظام قضايي خود پديد آورد.

در دولت حضرت مهدي عليه السلام نيز قضاوت و دادگري جايگاه ويژه اي خواهد داشت و مردم با قضاوت و حکمي بي نظير و آرماني رو به رو خواهند شد. از روايات به دست مي آيد که به ترتيب خود حضرت مهدي(عج)، سپس حضرت عيسي و پس از او، قاضيان و عالمان، امر قضاوت و داوري را در دست خواهند گرفت:

قضاوت امام مهدي(عج)

در عصر عدل و فضيلت ها، خود حضرت مهدي(عج) امر قضاوت را برعهده خواهد گرفت و قضاوتي بي نظير، عادلانه و عالمانه از خود نشان خواهد داد. امام صادق عليه السلام مي فرمايد: «منادي ندا در مي دهد: اين مهدي است که چون داود و سليمان قضاوت مي کند و در قضاوت کردن، احتياجي به دليل و شاهد ندارد» [1] و نيز آمده است: «...ندا مي دهد: اين مهدي است که همچون داود، حکم مي کند و به شاهد نيازي ندارد». [2] .

قضاوت و داوري حضرت عيسي

در بخش هاي پيشين (ديدگاه مسيحيت) ذکر شد که مسيحيان معتقدند حضرت عيسي پس از بازگشت، به داوري بين شريران و نيکان خواهد پرداخت. در آنجا اين ديدگاه تا حدودي پذيرفته و صحيح دانسته شد. اين مسأله در روايات ما نيز به نوعي بيان شده است: «عيسي بن مريم در ميان امّت من، داور (قاضي) دادگري خواهد بود، کينه و عداوت را از ميان مردم بردارد...» [3] و نيز: «...در ميان شما عيسي بن مريم به عنوان داوري عادل، نزول مي کند». [4] .

قضاوت صالحان و عالمان

در حکومت جهاني حضرت مهدي، عده اي از زبدگان و دانشمندان فاضل، امر قضا وداوري را در دست خواهند گرفت ودر اين راه از عنايات وامدادهاي غيبي خداوند نيز بهره خواهند برد. امام صادق عليه السلام مي فرمايد: «...[عده اي] که به همراه قائم بيرون مي آيند، فرماندهان، قاضيان، حاکمان شرع و فقيهان دين هستند که خداوند با دست قدرت خود به شکم و پشت آنان مي کشد؛ ديگر هيچ حکمي بر آنها دشوار نمي نمايد». [5] .

«بعد از آن به کوفه بر مي گردد و 313 مرد را به اطراف و اکناف عالم مي فرستد و دست [مبارکش]را در ميان شانه ها و بر سينه هاي ايشان مي کشد. پس آنان از برکت آن، هرگز در مقام حکم کردن و قضاوت در ميان مردم عاجز و خسته نمي شوند و هيچ سرزميني نمي ماند، مگر اينکه کلمه طيبه «لا اله إلّا اللَّه» در آنجا به آواز بلند گفته مي شود». [6] .

امام علي عليه السلام درباره ياران خاص حضرت مهدي(عج) مي فرمايد: «...آنان (ياران خاص امام) از بسترها و قبايل خود ناپديد و در شب و روز به سوي مکه برده مي شوند. اين هنگام شنيدن صداي [صيحه آسماني] است. آنان، نجبا، قاضيان و حاکمان بر مردم اند». [7] .

امام صادق عليه السلام مي فرمايد: «چون قام آل محمّدصلي الله عليه وآله قيام کند؛ از پشت کعبه، 27 مرد و امير مي آورد که 25 تن از قوم موسي عليه السلام باشند که حکم به حقّ کنند و به حقّ متمايل اند و هفت تن از اصحاب کهف...». [8] و در روايتي از امام صادق عليه السلام از «قضات» به عنوان ياران خاص حضرت نام برده شده است. [9] .