روح اطاعت و تسليم در برابر فرمان آفريدگار، و همچنين قدرت مخالفت با حس جاه طلبي و مال دوستي و ديگر خواهشهاي نفساني در چنين مواقعي است که به محک آزمايش زده مي شود، و مدعيان کاذب از مومنان صادق بازشناخته مي شوند، چنان که امثال شلمغاني - که از کارگزاران حسين بن روح بود و مرتد شد رو سياه و رسوا، و امثال ابوسهل نوبختي [1] که از دانشمندان مبارز و روساي



[ صفحه 50]



شيعه و درمظان انتخاب به منصب نيابب بود رو سپيد و خوشنام شدند.6- از ويژگيهاي اخلاقي ابوالقاسم نوبختي - که ظاهرا در گزينش او به مقام نيابت بي تاثير نبوده - اين است که شخصي بسيار رازدار و سر نگهدار بود. در اين باره سخن ابوسهل نوبختي - که خود از بزرگان شيعه است - نقل کرد نيست: از ابوسهل اسماعيل نوبختي سوال شد: چگونه امر نيابت امام مهدي (ع) به ابوالقاسم حسين بن روح واگذار شد نه به تو؟ در جواب گفت: آنها بهتر مي دانند که چه کسي را برگزينند. من مردي هستم که با دشمنان شيعه روياروي شده و مناظره مي کنم [و از جهت علمي ممتازم] ولي اگر جا و مسکن امام غايب را چنان که ابوالقاسم خبر دارد بدانم اگر در حال مناظره [و استدلال بر وجود امام پنهان] تحت فشار قرار گيرم [براي اثبات ادعايم] شايد مکان امام را نشان بدهم، اما ابوالقاسم اگر حجت خدا زير دامنش هم باشد و او را با قيچي تکه تکه کنند، باز دامنش را بالا نمي کند [2] [تا امام را به منکران نشان دهد]! بنابر آنچه نقل کرديم معلوم شد که حسين بن روح به معرفي مکرر محمد بن عثمان و وصيت علني او به مقام نيابت امام غايب منصوب گرديد، با توضيح اين نکته که اين انتصاب به مصلحت ديد و فرمان



[ صفحه 51]



حجت خداست نه نظر شخصي وي. البته دانش و تقوا و ديگر کمالات روحي نوبختي و توقيعاتي که از دست او به مردم رسيد و کراماتي که از او ديده شد نيز هر يک تاييدي بر صحت آن انتصاب مي باشد، و اينک نخستين توقيعي که از طرف امام غايب برايش صادر شده، و اعتماد و اطمينان حضرت را به او بيان مي کند نقل مي شود: