شيخ الطائفه ابوجعفر محمد بن حسن طوسي (385 - 460)

استاد فقيهان و از بزرگترين حديث شناسان و مولفان شيعه است. حال طلب و شوق به تکميل معلومات، او را در سال 408 به بغداد - که مرکزيت سياسي و علمي و ديني داشت - کشاند. رياست و مرجعيت شيعه در آن زمان با فقيه فرزانه و نابغه شيعه محمد بن محمد بن نعمان معروف به شيخ مفيد بود. طوسي از حوزه درس و بحث اين استاد تا سال 413 که در گذشت استفاده نمود و در علوم عقلي و نقلي سر آمد گشت. سپس زعامت شيعه به اعلم شاگردان شيخ مفيد يعني علم الهدي سيد مرتضي رسيد و تا سال فوتش 436 اين مقام علمي و مذهبي را داشت، شيخ طوسي نيز از افاضاتش بهره مي گرفت و مورد توجه خاصش بود. در اين زمان که استعداد فوق العاده و وفور دانش و قدرت استنباط احکام و اجتهاد طوسي بر دانشمندان روشن شده بود به پيشوايي شيعه و رياست علمي طالبان علم برگزيده شد، و مرجع حل مشکلات و پاسخ شبهات گرديد، و خانه اش که در محله کرخ بغداد بود آموزشگاه علما و مجتهدان شد. پايگاه علمي وي به حدي رسيد که علاوه بر مرجعيت شيعه، مورد احترام دانشمندان سني نيز واقع گشت، بطوري که القائم بامر الله خليفه عباسي کرسي تدريس کلام را - که رتبه علمي والايي بود - به او محول کرد. [1] پس از آشوبي که سال 488 در بغداد رخ داد، و خانه اين دانشمند بزرگ و کتابخانه مهم شيعه در محله کرخ به آتش تعصب عوام سوخته شد



[ صفحه 26]



او دل آزرده به باب مدينه علم نبوي حضرت علي عليه السلام روي آورد و به نجف کوچ کرد، و به تاسيس مدارس و بر پايي حوزه هاي تدريس علوم اسلامي و فقه جعفري پرداخت، و از آن پس نجف مرکز علم و روحانيت شيعه، و پرورش دهنده فقهاي عظام و مراجع ديني عالي مقام گرديد. اين خدمات علمي و آثار گرانقدري که در تفسير قرآن و حديث و فقه و کلام و رجال تاليف کرد او را بحق شايسته عنوان شيخ الطائفه الاماميه و استاذ الفقهاء گرداند. تاليفات شيخ طوسي چهل و هفت عدد شمرده شده [2] ، که از جمله آنهاست: تبيان در تفسير قرآن، تهذيب و استبصار که دو کتاب از چهار کتاب بسيار معتبر حديثي شيعه و مرجع فقهاست، العده در اصول فقه، تلخيص الشافي در امامت، کتاب الغيبه در موضوع پنهان - زيستي حضرت حجه بن الحسن که اينک مورد نظر ماست و بايد بيشتر معرفي شود. [3] .