در غرب قرائت واحدي از جامعه مدني وجود ندارد و به مقتضيات زمان تفاوتها و تغييراتي در آن به وجود آمده است ولي عمدتا آنها را مي توان در دو گروه طبقه بندي کرد. هر يک از اين دو نظر نمايانگر بخشي از واقعيتهاي تاريخي غرب و واکنش متفکرين غربي در برابر آن مي باشد:



[ صفحه 312]