پاسخ اين سوال را بايد در هدف آفرينش جستجو کرد. هدف آفرينش، هدايت و تکامل الهي انسان و رساندن آنان به سعادت ابدي است و هدايت و تربيت با الزام و اجبار سازگار نيست. به همين دليل نيز خداوند انسان را آزاد قرار داده است تا خود انتخاب کند و برگزيند، و دقيقا به دليل همين آزادي است که تکليف و ثواب و عقاب شکل مي گيرد. خداوند متعال در آيات متعددي از قرآن کريم به اجباري نبودن هدايت و ايمان اشاره فرموده است. در جايي مي فرمايد:

(ولو شاء الله ما أشرکوا و ما جعلناک عليهم حفيظا و ما أنت عليهم بوکيل). [1] .

يعني اگر خداوند مي خواست آنان (به اجبار) مشرک نمي شدند. ما تو را نگهبان و وکيل آنها قرار نداده ايم (که حتما ايمان بياورند).

و در جاي ديگر مي فرمايد:

(قل فلله الحجة البالغة فلو شاء لهداکم اجمعين) [2] .

يعني بگو که حجت بالغه از آن خداوند است. اگر مي خواست همه شما را (به اجبار) هدايت مي کرد.

و نيز مي فرمايد:



[ صفحه 353]



(لو يشاء الله لهدي الناس جميعا) [3] .

اگر خداوندي مي خواست همه بشريت را (به اجبار) هدايت مي کرد.

و نيز مي فرمايد:

(وعلي الله قصد السبيل و منها جائر و لو شاء الله لهداکم اجمعين) [4] .

بر خداوند است که راه را نشان دهد، برخي از مردم ستم مي کنند (و راه راست را نمي پويند). اگر خداوند مي خواست يقينا مي توانست همه شما را هدايت کند.

و نيز مي فرمايد:

(و لو شاء ربک لآمن من في الأرض کلهم جميعا) [5] .

اگر خداوند مي خواست همه اهل زمين اجبارا ايمان مي آوردند.

بر اين اساس حکومت اسلامي نيز که به منظور فراهم سازي زمينه هاي هدايت و تکامل مردم تشکيل مي شود از اين اصل تبعيت کرده و با الزام و اجبار خود را بر مردم تحميل نمي کند و همين امر است که ريشه ي پيدايش بسياري از پديده هاي تلخ و شيرين تاريخ بوده و هست. پديده هايي چون انزواي پيامبر اکرم صلي الله عليه و آله و سلم در مکه مکرمه، حکومت ايشان در مدينه منوره، خانه نشيني بيست و پنج ساله امام علي عليه السلام، به خلافت رسيدن ايشان، صلح امام حسن عليه السلام، شهادت سيد الشهداء عليه السلام خانه نشيني ائمه اطهار عليهم السلام، و غيبت و ظهور حضرت بقية الله الاعظم (عج)، همه در اين راستا قابل تحليل است.