مديراني که در مدنيت اسلامي مشغول انجام وظيفه اند بايد همواره خود، مراقب نفس خويش باشند، و پيش از اصلاح ديگران و بيش از آن به فکر اصلاح خويش باشند. اين خود مراقبتي ارزشمندتر و کارسازتر از مراقبتهاي حکومتي است. امام علي عليه السلام درباره خود مراقبتي مديران مي فرمايند:

«ينبغي لمن ولي أمر قوم ان يبدأ بتقويم نفسه قبل ان يشرع في تقويم رعيته. و الا کان بمنزلة من رام استقامة ظل العود قبل أن يستقيم ذلک العود» [1] .

يعني حاکم جامعه بايد پيش از «جامعه سازي» به فکر «خودسازي» باشد والا همانند کسي است که در پي راست کردن سايه چوب است پيش از آنکه چوب را راست کرده باشد.

و در جاي ديگر مي فرمايند:

«وليس يخرج الوالي من حقيقة ما ألزمه الله تعالي من ذلک، الا بالاهتمام و الاستعانة بالله، و توطين نفسه علي لزوم الحق، والصبر عليه فيما عليه اوثقل» [2] .

يعني حاکم اسلامي جز با استعانت از خداوند متعال و خودسازي و حق پذيري و شکيبايي، قادر به انجام وظيفه خويش نيست.



[ صفحه 348]



و جالب تر اينکه آنحضرت براي جلوگيري از بروز خودخواهي و خودمحوري به مالک اشتر توصيه مي کنند که:

«و اذا أحدث لک ما أنت فيه من سلطانک أبهة أو مخيلة، فانظر الي عظم ملک الله فوقک، و قدرته منک علي ما لاتقدر عليه من نفسک، فان ذلک يطامن اليک من طماحک، و يکف عنک من غربک، ويفي ء اليک بما عزب عنک من عقلک!» [3] .

يعني اگر قدرتي که از آن برخورداري غرور و نخوتي در تو پديد آورد، نگاه کن به بزرگي حکومت پروردگار که برتر از توست و به قدرتي که بر تو دارد و تو خود از آن بي بهره اي. اين کار سرکشي تو را فرو مي نشاند و خرد رفته ات را باز مي گرداند.