[ صفحه 100]



يکي از آن وجوه اين است که ممکن است خود آن حضرت امري را ببيند و به آن آگاهي يابد و حالت ظهور در اين وجه مانند حال غيبت است، بلکه حالت غيبت در چنين وجهي، اقوي است:

زيرا امام زماني که به طور معيّن شناخته نمي شود و شخصِ او تشخيص داده نمي شود، دور ماندن از نگاه او و اجتناب ما از اينکه مبادا ما را در حال انجام بعضي امور ناشايسته ببيند، دشوارتر و دايره اش تنگ تر است. در حاليکه اگر شخصِ او را مي شناختيم، اين اجتناب گسترده تر وساده تر مي بود، و فرق بين اين دو مطلب براي هرعاقلي معلوم است:

زيرا ما وقتي او را نمي شناسيم، در باره هرکس که مي بينيم و نسبش را نمي دانيم، احتمال اين را مي دهيم که او خود امام (عليه السلام) باشد. حتي ما نمي توانيم مطمئن باشيم که او يکي از همين همسايه ها يا مهمانها يا همين کساني که بر خانه ما وارد يا خارج مي شوند نباشد. در حاليکه همه اين احتمالات با شناخت و تشخيص امام (عليه السلام) مرتفع مي باشد.

از آن طرف وقتي خود امام (عليه السلام) چيزي را از ما مشاهده کرد که موجب تأديب و تنبيه ماست، به سبب آن ما را تأديب و تنبيه مي فرمايد و هيچ نيازي به اقرار و شاهد هم ندارد، زيرا اين دو راه مقتضي ظن غالب و گمان قوي هستند در حاليکه با وجود علم نيازي به گمان نيست و خود علم مهمتر و قابل اعتمادتر از ظن قوي است.