مقدمه: از شاخصهاي بسيار مهم و برجسته در حکومت جهاني امام مهدي (عج) اقامه ي قسط و عدل به معناي وسيع کلمه است و در اين باره بيشترين روايت را داريم که حدود يکصد و سي روايت باشد [1] قرآن کريم قيام به قسط و عدل را يکي از اهداف بعثت انبياء دانسته و براي آن اصالت قائل شده است: «لقد ارسلنا رسلنا بالبينات و انزلنا معهم الکتاب و الميزان ليقوم الناس بالقسط»؛ [2] براي بشر قرن بيستم و قرون و اعصار بعدي عدالت و دادگستري از نان شب واجب تر و مهمتر است، بشر از بي عدالتي و شئوون مختلف زندگي رنج مي برد، پيکره ي جامعه ي بشري از اين زاويه بيمار است و هر روز هم بر بيماريهاي آن افزوده تر شود تا آنجا که جهان پر از ظلم و جور و بي عدالتي و شر گردد که به دنبال آن عدل جهاني در همه ي ابعاد بروز و ظهور مي کند و تا بي عدالتي و ستم کل جهان را در همه ي ابعادش فرا نگيرد، بشر آمادگي پذيرش عدل مطلق را ندارد، مگر نه اين است که امام علي عليه السلام قرباني عدالت گرديد (قتل في محراب عبادته لشدة عدله) و امروزه زمينه ي پذيرش عدل



[ صفحه 456]



جهاني روز به روز مهياتر شود، بشر متمدن و آگاه امروز از بي عدالتي اقتصادي و مالي رنج مي برد در گوشه اي از عالم ابر قدرت آمريکا با بيست درصد امکانات و نفوس، هشتاد درصد سرمايه ي جهان را مي بلعد و در ساير نقاط عالم هزاران هزار انسان از قحطي و گرسنگي با مرگ دست به گريبانند، انسانها از بي عدالتي قضائي و تبعيضات رنج مي برند، از بي عدالتي اجتماعي رنج مي برد، امام مهدي که بيايد کل زمين را عدل و داد فرا مي گيرد آن هم در تمام ابعادش عدالت را پياده مي کند و تمام مظاهر عدل در جهان پياده مي شود، عدل اقتصادي، عدل سياسي، عدل قضائي، عدل اجتماعي و... وگرنه عدل جهان ناقص خواهد بود.

با حفظ اين مقدمه مي گوئيم: يکي از ابعاد عدالت، عدل اجتماعي است و در اين رابطه رواياتي را مرور مي کنيم:

«...و وضع ميزان العدل بين الناس فلا يظلم احد احدا»؛ [3] ترازوي عدالت را در ميان همه ي انسانها مي نهد و در سرتاسر جهان هيچ انساني به ديگري ستم نخواهد کرد. (امام عصر همه ي ستمگران کوچک و بزرگ را سر جاي خود خواهد نشاند و اين زشت ترين پديده را که همواره در طول تاريخ گلوي بشريت را فشرده، دفن خواهد کرد.)

«... و عدل في الرعية»؛ [4] او در ميان همه ي رعايايش عدالت مي ورزد، عدل او عمومي است.

«...و يعدل في خلق الرحمن البرمنهم و الفاجر»؛ [5] او در ميان همه ي بندگان خدا عدالت را پياده مي کند و به عدل رفتار مي کند چه نيکان و چه افراد فاسق و فاجر (عدالت او به طور يکسان در حق خوب و بد اجرا مي گردد.)



[ صفحه 457]



«...حتي لا يري اثر من الظلم»؛ [6] در اجراي عدالت تا آنجا پيش مي رود که در هيچ گوشه ي دنيا اثر و نشانه اي از ظلم نماند و ديده نشود. (فاتحه ي ظلم را مي خواند و آن را از صفحه ي زمين محو مي کند.)

«... يطهر الارض من کل جور و ظلم»؛ [7] او سراسر گيتي را از هر گونه جور و ستمي پاکسازي مي کند.

امام باقر عليه السلام در ذيل آيه ي «اعلموا ان الله يحيي الارض بعد موتها» [8] فرمود: منظور از مرگ زمين، جور ظلم و ستم در آن است و امام زمان عليه السلام زمين را به وسيله ي عدالت زنده مي گرداند پس از آنکه با جور مرده باشد. [9] .