وصف جمال يار
«هوالجميل»
زوصف حسن تو حافظ چه گونه نطق زند
که همچو صنع خدايي وراي ادراکي
بي شک شناخت امام و حجت هر زمان ارزش حياتي دارد. اين شناخت ابعاد گوناگوني دارد. يکي از گونه‌هاي شناخت، مربوط به شکل‌ظاهري حضرت(ع)است.
مطالب زير با کاوش در روايات فراوان و دسته بندي آنها چهره حضرت را نمايانده است. پيش از شروع در وصف اعضاي مبارک‌حضرت چند بحث کلي مطرح شده که عبارت است از:
1- شباهت حضرت وليعصر(عج) به نبي اکرم(ص) و ائمه و ساير انبيا(ع).
2- زيبائي جمال نازنين حضرت حجت (عج).
3- قامت رعناي امام غائب(ع).
4- رنگ رخسارشان.
اما خلاصه‌اي از روايات و احاديثي که در اين مضامين آمده است را بطور اختصار مي‌آورديم؛
1- شباهت:
ايشان شبيه‌ترين مردم به رسول خدا هم از نظر سيرت و صورت و هم در زيبائي و جمال و قيافه و گفتار است چنانکه اين مطلب بطور مکرر از سوي پيامبر اکرم(ص) نقل شده است.
آن طور که از روايات و احاديث اخذ مي‌شود،مي‌توان به امام رضا(ع)و امام حسن عسکري(ع) و همچنين از پيامبران به حضرت‌موسي(ع) نيز اشاره کرد که آقا امام زمان ارواحنا فداه برايشان شبيه ترند.
2- زيبائي:
در برخي روايات از ايشان به عنوان جواني سفيد و گشاده روي و زيباروي و در برخي ديگر جواني زيباروي و خوش بوي و باهيبت که با وجود اين هيبت رابطه ي نزديکي با مردم دارد ياد کرده اند و چنانچه در روايات و ملاقاتهاي ايشان آمده ايشان را با تشبيه هايي مانند، پاره ماه يا قرص ماه درشب تاريک و يا شاخه ي بيد مشک يا شاخه ي ريحان و يا اينکه پيشاني اش مانند ستاره‌اي نوراني مي‌درخشد و ايشان طاووس اهل بهشت هستند توصيف مي‌کنند.
اگر چه حسن خروشان بر جلوه آمده‌اند
کسي به حسن و ملاحت به يار ما نرسد
هزار نقش برآيد ز کلک صنع و يکي
به دل پذيري نقش نگار ما نرسد
جواني و روي زيبا از مشخصات بارز حضرت حجت ارواح له فداه است.
3- سن:
سن اش زياد و چهره‌اش جوان است به گونه‌اي که در نظر بيننده چهل ساله يا کمتر مي‌نمايد و از نشانه‌هاي ايشان آن است که تا زمان وفات پير نمي‌شوند.
آخرين سخن روايت از سن ايشان اينکه حضرت حتي پس از ظهور هم پير نمي‌شوند و تا آخر عمر شريف‌شان چهره‌اي جوان خواهند داشت.
4- قامت:
گروهي از روايات در بردارنده اين هستند که قد حضرت متوسط و موزون است يعني نه قدي بلندي و نه خيلي کوتاه دارند.
در رواياتي ديگر اندام ايشان بيشتر به اندام فرزندان حضرت يعقوب يعني بني اسرائيل تشبيه شده و وجه تشبيه را معمولا بلندي قد و بزرگي جسم نقل مي‌کنند که در تفاسير ديگر وجه تشبيه در نحافت و باريکي اندام است.
خوش قامت و باريک اندام و بدني ورزيده که گوشت اضافي و سخت ندارد.
طوبي ز قامت تو نيارد که دم زند
زين قصد بگذرم که سخن مي‌شود بلند
5- رنگ:
نقلهاي موجود درباره ي رنگ چهره ي حضرت وليعصر(عج) دو دسته است؛ دسته نخست نورانيت و درخشش و خالص و زيبابودن رنگ چهره‌ي امام را بيان مي‌کند و دسته دوم خود رنگ ايشان را.
او مانند بابونه‌اي ارغواني که شبنم به رويش نشسته و رنج نسيم به او رسيده باشد عرب رنگ و سفيدي متمايل به سرخي و يا چهره‌ايشان کمي گندم گون و طلايي است.
همچنين گندم رنگي که در اثر شب زنده داري کمي زرد شده است.
حاجت مطرب و مي نيست تو برقع بگشا
که به رقص آوردم آتش رويت چو سپند
حال وصف تک تک اعضا را بيان مي کنيم؛
1- سر:
سر مبارک ايشان گرد و بزرگ که شبيه سر مبارک نبي گرامي اسلام(ص) مي‌باشد و خالي در سر دارند.
2- موي سر:
موي حضرت زيبا است و رنگي صاف و واضح و خوش منظر دارد. رنگ موي امام «سحماء» يعني ليالي رنگ است البته سرخي است که به سياهي مي‌زند، يعني موي زيباي حضرت سياه ِخالص نيست بلکه سرخي کمي هم دارد البته سياهي غلبه دارد و سياه‌ديده مي‌شود.
موي حضرت بلند است که تا نرمه ي گوش مي‌رسد حضرت وقتي فرق باز مي‌کنند و موها را به دو طرف شانه مي‌کنند تا نرمه ي گوش مي‌رسد.
حالت موهاي حضرت نه کاملاً معجد و پرچين است و نه کاملاً سخت و بي حالت است.
حضرت يک يا دو گيسوي بندند و فرق سرشان را باز مي‌کنند.
تذکر: بايد توجه کرد که گيسو و موي بلند که براي حضرت وليعصر(عج) نقل شده است مربوط به زماني است که درجامعه، داشتن چنان مويي، متداول و معمول است.
3- صورت:
صورت مبارک امام کشيده و گونه‌هاي ايشان کم گوشت و داراي پوستي لطيف است و از نشانه‌هاي صورت ايشان خالي درگونه ي راست که مانند ستاره‌اي درخشان نمايان است و همچنين ميان دو پيشاني حضرت اثر سجده نمايان است.
اي آفتاب، آيينه دار جمال تو
مشک سياه مجعد گردان خال تو
4- پيشاني:
واضح و روشن و بلند و درخشان از توصيفاتي است که در مورد پيشاني مبارک حضرت بيان شده است؛موهاي حضرت‌چون به طرفين شانه شده‌اند پس پيشاني با وضوح و روشني نمايان است و همچنين پيشاني ايشان داراي پوست لطيف و صاف است که اثرسجده نيز بر پيشاني مبارک نمايان است.
5- ابرو:
حضرت ابرواني کشيده و کماني دارند که بلند و پرپشت هستند؛ ابروان حضرت به هم پيوسته نيست ولي فاصله کمي از هم‌دارند که موجب زيبايي و گشادگي چهره ي ايشان مي‌شود.
6- چشم:
چشمان حضرت درشت و سياه که شفافيت و درخشندگي جذابي دارد و همچنين به طور طبيعي سرمه کشيده و سياه هستند.
چشمان زيباي ايشان کمي فرو رفته و گود افتاده هستند که شايد اين نيز مانند زردي چهره ي مبارک امام(ع) در اثر شب زنده داريهاي مداوم‌باشد.
به خاطر شباهت امام (ع) به پيامبر(ص) مي‌توان گفت امام(ع) داراي مژه‌هاي فراوان و پرپشت و بلند و دراز هستند و همچنين در سفيدي‌چشم، رگه‌هايي از سرخي وجود دارد.
7- بيني:
بيني ايشان کشيده و بلند است و همچنين تيز و باريک، بالاي بيني يعني قسمت استخوان بيني برآمده و مرتفع است به گونه‌اي که‌زشت نباشد؛ نوک بيني کم ارتفاع و سوراخ بيني کوچک است يعني بيني بسيار کم، حالت تحدب و گوژي دارد.
8 و 9- دهان و لب:
در مورد دهان و لب مبارک امام(ع) نقلي وارد نشده است اما چون امام (ع)شبيه پيامبر هستند لذا روايات آمده درمورد پيامبر را براي امام(ع) نيز نقل مي‌کنيم.
لبهايي سرخ و عقيق و دهاني بزرگ که در مردان نشان زيبايي است از مشخصات دهان و لب ايشان است.
10- دندان:
دندانهاي پيشين حضرت از هم فاصله دارند و دندانهاي ايشان براق و درخشنده است.
11- ريش:
پرپشت و کوتاه ريش؛ محاسن حضرت پرپشت و فراوان است و بلند نيست؛ يعني در عين فراواني محاسن موهاي محاسن‌کوتاه است.
12- گردن:
در مورد گردن حضرت نيز نقلي وارده شده است اما از اينکه در مورد پيامبر وارد شده است مي‌توان گفت‌که گردن امام(ع)داراي مشخصات زير است؛
بلند و کشيده و بسيار زيبا و موزون است به گونه‌اي که دست ساز و غير طبيعي مي‌نمايد، بسيار سفيد ودرخشان است به مثل درخشش نقره؛ و زير گردن و قسمت ترقوه،طلايي و براق است.
13- کتف و شانه:
استخوانهاي شانه ي حضرت درشت و بزرگ است؛ شانه‌هاي حضرت افتاده و پايين است.
در کتف مبارک امام علامت نبوت هست و يک خال در کتف راست و يک خال ديگر در ميان دو کتف حضرت قرار دارد.
زير کتف چپ حضرت برگي مانند برگ درخت آس هست.
«آس، درختي شبيه درخت انار است که داراي برگهايي ضخيم و هميشه سبز و معطر است. بنابراين بوي عرق ايشان مانند مشک و شبيه‌بوي برگ درخت «آس» است و شانه‌هاي حضرت موي فراوان دارد.
14- سينه:
فراخ سينه و بزرگي سينه از نشانه‌هاي سينه ي ايشان است و ميان دو کتف حضرت پهن است.
15- پشت:
در پشت اش دو خال است خالي به رنگ پوست اش و خالي شبيه خال پيامبر(ص).
16- ساق:
ساقهاي پاي حضرت باريک و نازک است که نشان اندام زيبا و قوي است؛ساقهاي دست امام(ع) بلند وپهن مي‌باشد وهمچنين ساقهاي ايشان داراي موي فراوان و نيز صاف و کشيده است.
بر ساق دست راست حضرت آيه ي «جاء الحق و زهق الباطل ان الباطل کان ذهوقا ً» نوشته شده است.
17- کف دست و پا:
انگشتان و کف دست و پاي حضرت درشت و ستبر است چنانکه خشن بودن کف و انگشتان در مردان نشان قوت‌ِ قبض و مايه يِ مدح است.
يک خال در کف دست راست حضرت(ع) هست.
علامتي نيز در کف دست حضرت(ع) وجود دارد که اين علامت ممکن است همان خال باشد يا نوشته‌اي که بر کف حضرت (ع) وجود دارد.
بر دو کف دست حضرت(ع) نوشته شده است (بايعوه؛ فان السيعة لله عزوجل) يعني «با ايشان بيعت کنيد زيرا؛ بيعت فقط مخصوص‌خداوند است».
18- شکم:
حضرت امام (ع)، ستبر دل و فراخ دل هستند که به تناسب سينه ي فراخ حضرت مي‌باشد که در اين صفت شبيه جد بزرگوارش‌حضرت اميرالمومنين(ع) است.
يک رشته‌ي باريک مو از وسط سينه ي مبارک امام(ع) و زيرگلو تا ناف مبارک امام(ع) امتداد دارد که به رنگ سبز است نه سياه.
19- رانها:
رانهاي حضرت عضلاني و ستبر است که نشان قوت و قدرت بدني امام(ع) است و يک خال در ران است حضرت(ع) وجود دارد.
20- زانو:
زانوي مبارک امام(ع) به خاطر بزرگي و درشتي آن، ميل به پايين دارد؛ يعني سراستخوان‌هاي حضرت درشت بوده و مي‌توان اين‌شباهت را ميان امام(ع) و حضرت پيامبر(ص) دانست.
در پايان براي حسن ختام،قسمتي از منظومه ي عربي حلواني مصري را که شامل بسياري از اوصاف حضرت(ع) است بيان مي داريم:
«او «امام مهدي (عج)» باريک اندام و کم گوشت است
او پيشاني آشکار و بيني باريک است و چشمي سياه دارد
چشمي درشت، رويي گشاده، ابرواني جدا از هم دارد
برگونه ي راست اش خالي زيبا دارد.
دندان هايش جدا از هم است وقتي بسم الله مي‌گويد
دندانش برق مي‌زند، قدي متوسط دارد و بلند نيست
رنگ اش عربي و جسم اش
مانند بدن بني اسرائيل است.
صورتش در شدت سرخي
مانند ستاره‌اي درخشان و نوراني است و بلند مرتبه است
حضرت، محاسني پرپشت دارد
کف دست اش پرنعمت است و ران هايش از هم دورند(رانها قوي دارد)
خاضع و کريم و کام رواست.»