جابر بن عبداللّه انصاري از رسول خدا (صلي الله عليه وآله وسلم) پرسيد: آيا شيعيان در غيبت حضرت قائم (عليه السلام) از وجود او بهره مند مي شوند؟

فرمود: «آري! سوگند به خدايي که مرا به پيامبري بر انگيخت، آنها از او بهره مند مي شوند و از نور ولايت او در دوران غيبتش کسب نور مي کنند، همچنانکه مردم از خورشيد در پس پرده ابر بهره مي برند.» [1] .

سؤال در باره چگونگي استفاده بردن از امام غائب (عليه السلام)، هم در زمان پيامبر (صلي الله عليه وآله وسلم) و هم در زمان امامان بزرگوار (عليهم السلام) و هم در زمان غيبت صغري، توسط شيعيان تکرار شده و مضمون حديث فوق، در اکثر آنها به عنوان پاسخ ذکر شده است. چنانکه خود امام زمان (عليه السلام) فرمود:

«و امّا وجه الانتفاع بي في غيبتي فکالانتفاع بالشمس اذا غيّبها عن الابصار السحابُ». [2] .

«امّا چگونگي بهره بردن از من در دوران غيبتم مانند بهره بردن از خورشيد است در زماني که ابرها آن را از ديدگان مردم مي پوشانند.»

علامه مجلسي در وجه تشبيه امام غايب (عليه السلام) به خورشيد در پس ابر، مواردي را ذکر مي کند:

1 ـ نور وجود و علم و هدايت، به واسطه آن حضرت (عليه السلام) به خلايق مي رسد. چنانکه در اخبار متعدد روايت شده که او و ساير اهلبيت (عليهم السلام) علّت ايجاد خلق هستند و به برکت آنان است که علوم و معارف بر مردم آشکار شده و بلاها رفع مي شود.

2 ـ چنانکه مردم از خورشيد در پس ابر استفاده مي برند و با اين همه به خاطر بهره بردن بيشتر هر لحظه انتظار برطرف ابرها را دارند، شيعيان مخلص در هر زمان منتظر ظهور و قيام او هستند.

3 ـ منکر وجود حضرت مهدي (عليه السلام)، با اين همه آثاري که در غيبت از او ظاهر مي شود، مثل انکار کننده وجود خورشيد در پس پرده ابر است.

4 ـ چنانکه نهان شدن خورشيد در پس ابرها گاهي بهتر از آشکار شدن آن است، مي توان گفت: در دوران غيبت براي شيعه، پنهان ماندن آن حضرت، مفيدتر و بهتر است.

5 ـ همانطور که نظر کننده به خورشيد، چه بسا با نبودن ابر دچار کوري شود، چه بسا خورشيدِ وجودِ مقدّس حضرت مهدي (عليه السلام) هم، اگر ظاهر باشد براي بصيرت شيعيان ضرر داشته باشد و سبب کوري آنان از ديدن حقيقت شود، امّا همين بصيرتها بتواند تحمل ايمان به او در دوره غيبت را داشته باشد، چنانکه انسان به خورشيد در پشت ابرها مي نگرد و زيان نمي بيند.

6 ـ خورشيد گاهي از پرده ابر خارج مي شود و بسياري از مردم آن را مي بينند، به همين ترتيب ممکن است که آن حضرت هم در روزگار غيبت براي بعضي مردم بروز کند.

7 ـ اهلبيت (عليهم السلام) در شمول منافع، چونان خورشيدند، پس همانطور که انسانِ کور، خورشيد را چه ظاهر و چه در پس ابر، نمي بيند، کور باطنان هم خورشيد وجود امام غايب را نمي بينند، «من کان في هذه أعمي فهو في الآخرة أعمي و اضلّ سبيلا» [3] «هرکس در اين دنيا کور باشد در آخرت نيز کور خواهد بود بلکه زيانکارتر و گمراه تر!»

8 ـ چنانکه نور خورشيد در هر خانه اي به مقدار وجود روزنه ها و پنجره ها مي تابد و به مقداري که موانع را از جلو نور برداشته باشند، خانه را روشن مي کند. به همين ترتيب مردم به اندازه اي که موانع معرفت همچون شهوات نفساني و تعلقات جسماني را از فکر و انديشه خود برداشته و به ميزاني که پرده هاي تاريک مادي را از روي دل خود کنار زده باشند، مي توانند از نور هدايت حضرت مهدي (عليه السلام) و اهلبيت استفاده ببرند، تا امر به آنجا برسد که مانند شخصي شود که زير آسمانِ بدون ابر قرار گرفته که بدون هيچ حجابي، پرتو خورشيد او را از هر طرف احاطه کرده باشد.

علامه مجلسي بدنبال اين نکات مي فرمايد: «از اين بهشت روحاني، هشت در را به رويت گشودم در حالي که خداوند هشت باب ديگر را نيز به فضل خويش بر من گشوده است، لکن عبارت را از ذکر آنها ناتوان مي بينم. چه بسا که خداوند در باب معرفت اهلبيت (عليهم السلام) هزار در برما بگشايد که هر دري، هزار در ديگر گشوده شود.» [4] .