بازگشت

در چه مدت زماني توقيع از طرف حضرت صادر مي شده است؟


از برخي روايات استفاده مي شود که مدت زمان خروج توقيع در جواب سؤال معيني دو يا سه روز بوده است، همان گونه که راوي در برخي روايات مي گويد: بعد از چند روز صاحب من گفت که به سوي ابوجعفر بازگردم تا از جواب سؤال ها بپرسم. [1] در روايتي ديگر آمده است: آن گاه سفير بعد از سه روز، مرا از جواب حضرت خبر داد. [2] .

در برخي موارد نيز جواب، شفاهي بوده است که سفير از حضرت مي گرفته و براي سائل مي آورده است. مثل اينکه حسين بن روح نوبختي به عده اي مي گويد: «شما امر شديد که به حائر رويد». [3] .

و در برخي از موارد نيز جواب سؤال کننده به جهت مصالحي داده نمي شد. از باب نمونه در موردي سائل از امام خواست که براي او دعا کند که خدا به او فرزندي دهد، ولي به جهت مصالحي جواب نيامد. [4] .

و گاه کسي سؤالي را براي حضرت فرستاد که جواب نيامد، و بعد از چند روزي مشاهده شد که جزء قرامطه درآمده است. [5] گرچه در برخي از موارد نيز جواب سؤال ها ظرف چند ساعت داده شده است. [6] و در برخي ديگر از روايات مي خوانيم که جواب آمد در حالي که هنوز مرکب بر روي کاغذ خشک نشده بود [7] و نيز در برخي روايات مي خوانيم که به مجرّد خطور سؤال در ذهن شخص جواب بر روي کاغذ مکتوب بوده است، [8] ولي اين موارد زياد نبوده است.


پاورقي

[1] بحارالانوار، ج 51، ص 321، ح 42.

[2] الغيبة، طوسي، ص 320.

[3] همان، ص 309.

[4] همان، ص 320.

[5] ارشاد مفيد، ج 2، ص 359.

[6] الغيبة، طوسي، ص 316.

[7] همان، ص 410.

[8] بحارالأنوار، ج 53، ص 183.