ارتباط نواب اربعه با شيعيان چگونه بوده است؟
شيعيان با نوّاب اربعه دو نوع ارتباط داشتند:
1 - ارتباط با واسطه و غير مستقيم
ارتباط با واسطه يک اصل در سازمان سفارت بود، چرا که اين سازمان به جهت ظلم عباسيان نمي توانست آشکارا و آزادانه فعاليت کند. بنابراين بايد در ارتباط با مردم از راه هاي استتاري بهره مي گرفت.
2 - ارتباط مستقيم و بي واسطه
اين ارتباط در آغاز فعّاليت نواب اربعه، در دوره غيبت صغرا وجود نداشت، زيرا بنا بود که مسأله نيابت خاصه مخفي بماند، تا حاکمان جور بازتاب و واکنشي از خود نشان ندهند. ولي کم کم شيعيان به صورت پنهاني نام و نشاني سفير را از وکلا و خواص گرفتند و توانستند با آنان مستقيماً تماس بگيرند. اين کار عمدتاً از زمان سفارت دومين سفير شروع شد و ادامه يافت. شيخ طوسي درباره اين نوع ارتباط مي نويسد: «عده اي از افراد مورد اعتماد نزد سفراي امام مهدي عليه السلام مي رفتند و با دادن نامه و يا بيان داشتن خواسته هاي خود، پاسخ آن را از ناحيه مقدسه و توسط سفرا دريافت مي کردند». [1] .
پاورقي
[1] الغيبة، طوسي، ص 257.