يکي از براهيني که بر وجود امام زمان عليه السلام استدلال مي شود برهان عنايت است.

عنايت در لغت به معناي اراده و قصد است و در اصطلاح، تعريفات گوناگوني براي آن شده است.

شيخ اشراق مي گويد: «عنايت، احاطه حق تعالي به چگونگي نظام کلي و به آنچه که تمام اين مجموعه بر آن است مي باشد...». [1] .

فخر رازي مي گويد: «عنايت، يعني علم خداوند به اينکه اشيا به چه حالتي باشند تا بر بهترين و کامل ترين وجه واقع شوند». [2] .

صدر المتألهين مي گويد: «نظام معقول که نزد حکما عنايت نام دارد، مصدر همين نظام موجود است، پس اين عالم موجود، در نهايت خير و فضيلت ممکن است». [3] .

وجوب وجود امام را از طريق برهان عنايت به دو بيان مي توان تقرير کرد:

1 - آفرينش هستي بهترين و نيکوترين نظام ممکن است. لازمه اين گفتار، لزوم وجود امام در آفرينش است، وگرنه نظام، احسن نخواهد بود. لذا به همان دليل و برهاني که تکليف و بعثت ضرورت دارد، وجود مستمر امام نيز ضرورت دارد.

2 - خداوند براي کمال يابي هر موجودي که در اين عالم رنگ هستي مي گيرد همه نوع ابزار ضروري و غيرضروري را در اختيارش گذاشته تا به کمال برسد، چگونه ممکن است انساني که در دامان همين طبيعت است از اين قانون استثنا شده و ارتقاي معنوي او ناديده گرفته شود؟