مقصود از ولايت تکويني آن است که فردي بر اثر پيمودن راه بندگي آن چنان قرب و کمال معنوي پيدا کند که به فرمان و اذن الهي بتواند در جهان تصرف نمايد. «ولايت تکويني» يک کمال روحي و معنوي است که در سايه عمل به تکاليف الهي و قوانين شرع در درون انسان پديد مي آيد و سرچشمه مجموعه اي از کارهاي خارق العاده مي گردد. اين نوع ولايت بر خلاف «ولايت تشريعي» کمال و واقعيتي است اکتسابي، و راه کسب برخي از مراتب آن به روي همه باز است، و امام مي تواند به بالاترين مراتب آن برسد.

ولي مقاماتي که در «ولايت تشريعي» بيان گرديده، همه موهبت خداوندي است که پس از تحصيل يک سلسله زمينه ها، چيزي جز خواست خداوند در آن دخالت ندارد.