برخي از مستشرقين و به تبع آنها برخي از روشنفکران غرب زده اسلامي معتقدند که اعتقاد به مهدويت در نتيجه فشارهاي سياسي بوده که بر مستضعفين جامعه اسلامي وارد شده است.

فان فلوتن مي گويد: «جور و ستم دولت عباسيان از هنگام به حکومت رسيدن، کمتر از دولت امويان نبوده است. اين جور و ستم ها به حدّي بود که مستضعفين و مظلومين را بر اين وا داشت که خود را اميدوار کنند، لذا چاره اي جز اين نديدند که به عقيده به مهدي و انتظار ظهورش دل ببندند، تا بتوانند از شدّت تألّمات روحي خود بکاهند...». [1] .

«دونالد سن» مي گويد: «احتمال جدّي است که اختناق و فشارهاي سياسي که در مملکت اسلامي از طرف حاکمان بني اميّه پديد آمده از اسباب ظهور نظريه مهدويت در آخرالزمان بوده است». [2] .

احمد امين مصري مي گويد: «عامل اساسي در پيدايش عقيده مهدويت نزد شيعه و اصرار بر آن، فشارهاي سياسي و مصائبي بود که بعد از شهادت امام علي [عليه السلام] و به حکومت رسيدن معاويه با آن روبه رو شدند. اين مصائب با بيعت با حسن بن علي [عليهما السلام] و پس از آن شهادت حسين بن علي [عليهما السلام] و از هم پاشيدن حرکت هاي ضدّ اموي و قوت گرفتن حکومت امويان شدت گرفت. لذا درصدد برآمدند تا تاکتيک خود را تغيير داده از دعوت آشکار صرف نظر کرده، به دعوت سرّي براي ريشه کن کردن ظلم روي آورند...». [3] .

محمّد عبدالکريم عتوم مي گويد: «واقع آن است که عقيده به مهدي قبل از وقوع غيبت امام پديد آمده و پرورش پيدا کرد. و اين به صورت دقيق بعد از واقعه کربلا و بعد از تفرّق شيعه توسط دولت اموي بوده است. اين وضعيّت نابهنجار براي شيعه زمينه را براي پذيرش عقيده مهدويت فراهم ساخت تا آنان را از وضعيّت موجود نجات دهد. در نتيجه مهدويت آرزويي شيعي بود که اثري منفي در زندگي شيعيان داشت اگرچه آنان را از وضعيّت موجود نجات داد». [4] .

پاسخ:

1 - گرچه در طول تاريخ، مستضعفين و مظلومان اعم از مسلمان و غيرمسلمان، شيعه و غير شيعه تحت فشارهاي سياسي بوده اند، ولي اين به آن معنا نيست که اين فشارها باعث شد تا مستضعفان اعتقاد به منجي و مهدي را از خود جعل کنند، بلکه خداوند متعال مطابق مصلحت و حکمتي که ملاحظه کرده موضوع منجي و ظهور حضرت مهدي عليه السلام را به جهت اقامه عدل و عدالت در سطح گسترده مطرح کرده است.

2 - همان گونه که در جاي خود بحث کرده ايم موضوع مهدويت مقتضاي خواست فطري بشر بوده و عقل، قرآن و روايات نيز به طور صريح بر آن اتفاق کرده اند و نيز اجماع مسلمين به جز برخي اندک از روشنفکران غرب زده معتقد به مهدويت شده اند.

3 - مهدويت و انتظار ظهور مهدي موعودعليه السلام در صورتي که معنا و مفهوم صحيح آن در نظر گرفته شود نه تنها آثار منفي به بار نخواهد آورد بلکه آثار مثبتي داشته، در ايجاد روحيه اميد در جامعه و فراهم کردن زمينه مناسب براي ظهور حضرت مهدي عليه السلام تأثير بسزايي داشته و دارد.