همان طوري که در آفرينش آسمانها و زمين اسرار پنهان و رموز مخفي فراوان است که انسان امروز هم پي به قطره اي از درياي بي کران آن اسرار نبرده و براي هر موجود از ذره بي مقدار تا کرات بي شمار عمري محدود و وظيفه اي مقرر قرار داده شده براي دوران زندگي انسانها و اديان الهي برنامه اي دقيق و حدودي مرتب تعيين گرديده.



[ صفحه 198]



خداوندي که اسلام را آخرين دين الهي و پيغمبرش را خاتم قرار داده و دوران زندگي پيشوايان يازده گانه را بعد از پيغمبر تا سال دويست و پنجاه و پنج هجري منتهي نموده از آن زمان تا روزي که خودش تعيين کرده و کسي را بر آن مطلع ننموده براي پايداري دين و جلوگيري از هرج و مرج و نابساماني پيروان اين دين به قدرت خويش يکي از پيشوايانش را بنام حجة بن الحسن العسکري زنده نگه داشته که در بخش پيش بحد کافي در رفع استبعاد طول عمر آن جناب بحث گرديد.

با توجه به اينکه آفرينش موجودات طفيل انسان و بواسطه بهره برداري بشر است و انسان نيز از جهت تکميل افکار و عقايد آفريده گرديده اين نتيجه بدست مي آيد که برنامه اديان الهي بسيار دقيق تر و منظم تر از آفرينش موجودات است زيرا علت نهائي همان تعليم و تربيت و يکتاپرستي و تنوير افکار و عقايد است.

بديهي است خداوند عزيز به علل بسيار موجه و حساب شده ي دقيق حجت خويش را از ديدگان مردم پنهان نموده و برايش غيبتي از نظر ما نامعلوم تعيين فرموده اينک اگر ما پي به تمام اسرار و علل غيبت ولي عصر نبرديم و يا نتوانستيم پي ببريم نمي توانيم بواسطه ندانستن علت غيبت انکار نمائيم زيرا چنانچه قبلا يادآور شديم چه بسيار اسرار و رموزي در آفرينش است که انسان دانشمند در آن حيران و سرگردان مانده شايد همانطوري که امام عليه السلام مي فرمايد مصلحت در اختفاي علت غيبت است.



[ صفحه 199]



عبدالله بن فضل هاشمي گفت از حضرت صادق شنيدم مي فرمود: صاحب الامر را غيبتي است که چاره اي از آن نيست هر شخص تيره دلي در وجود او شک خواهد نمود عرض کردم به چه علت غيبت مي کند؟ قال لامر لم يوذن لنا في کشفه فرمود به علتي که اجازه داده نشده اظهار کنيم.

عرض کردم حکمت غيبت او چيست فرمود همان حکمتي که در غيبت ساير پيشوايان قبل بوده و حکمت غيبت او کشف نخواهد شد مگر بعد از ظهورش همان طوري که حکمت کارهايي که خضر نمود از قبيل سوراخ کردن کشتي و کشتن آن پسر بچه و به پاي داشتن ديوار آشکار نگرديد مگر موقعي که قرار شد از يکديگر جدا شوند.

پسر فضيل اين جريان از اسرار و رموز مخفي پروردگار است وقتي ما فهميديم خداوند حکيم است تصديق خواهيم کرد که کردار و گفتارش تمام روي مصالح و موازين حکمت است اگر چه وجه مصلحت و حکمت آن را ندانيم. [1] .

علت غيبت را از خود مولي حجت بن الحسن روحي فداه سوال کردند ايشان نيز همان طور توضيح دادند در جواب نامه اي که اسحق بن يعقوب به محمد بن عثمان نايب ولي عصر داد تا به آن سرور رساند چنين نوشتند، اما راجع به اطلاع از سر غيبت خداوند مي فرمايد: يا ايها الذين آمنوا لا تسئلوا عن اشياء ان تبدلکم تسوءکم يعني اي مومنين از چيزهايي سوال نکنيد که اگر براي شما کشف شود ناراحت مي شويد، هر يک از آباء گرامم بيعتي از ستمگر زمان خود را بر گردن



[ صفحه 200]



آنها بود ولي من وقتي قيام کنم هيچ کس را بر من بيعتي نيست و اما کيفيت بهره مندي از من در حالت غيبت مانند بهره مندي از خورشيد است هنگامي که ابر او را از ديدگان مخفي کرده باشد. من براي اهل زمين سبب ايمني و امانم همان طوري که ستارگان امان براي اهل آسمانند سوال در مورد چيزهايي که مربوط به شما نيست نکنيد خود را بيهوده در مواردي که تکليف نداريد به رنج نياندازيد زياد دعا کنيد براي فرج من. [2] .

با وجودي که اسرار غيبت ولي عصر از رموز مخفي و پنهان پروردگار است به قسمتي از فلسفه غيبت که در بعضي از روايات توجه داده شده اشاره مي شود.