در نهج البلاغه ج 3 ص 199 علي عليه السلام مي فرمايد «لتعطفن الدنيا علينا بعد شماسها عطف الضروس علي ولدها» دنيا پس از اين بيزاري که نسبت به ما دارد روي به ما خواهد آورد چون شتري که به بچه اش کمال علاقه را دارد و نمي گذارد شيرش را کسي بدوشد.

پس از اين بيان، مولي اين آيه را تلاوت نمود «و نريد أن نمن علي الذين استضعفوا في الارض و نجعلهم ائمة و نجعلهم الوارثين.» [1] .

ابن ابي الحديد شارح معتزلي مذهب در ج 3 ص 336 در شرح اين قسمت خطبه مي نويسد: عقيده ما اينست که علي عليه السلام در اين فرمايش خود بشارت به امامي مي دهد که مالک تمام زمين خواهد شد و سلطنت او تمام جهان را فرامي گيرد. [2] .



[ صفحه 55]



صاحب نور الأبصار در ص 228 مي نويسد در تفسير قرآن از سعيد بن جبير در تفسير اين آيه «ليظهره علي الدين کله و لو کره المشرکون».

نقل شده که منظور زمان مهدي است که از فرزندان فاطمه زهرا سلام الله عليها است.

ينابيع المودة ص 443 از جابر بن عبدالله انصاري است در خبر مفصلي که مردي يهودي خدمت پيغمبر مي رسد و سواليهايي مي نمايد و در آخر ايمان مي آورد از جمله چند سوال راجع به جانشينان آن حضرت مي نمايد.

پيغمبر صلي الله عليه و آله و سلم مي فرمايد دوازده نفر هستند اسمهاي آنها را يکي پس از ديگري مي برد تا مي رسد به امام حسن عسکري عليه السلام آنگاه مي فرمايد «ابنه محمد يدعي بالمهدي و القائم و الحجة فيغيب ثم يخرج فاذا خرج يملاء الارض قسطا و عدلا کما ملئت جورا و ظلما طوبي للصابرين في غيبته طوبي للمقيمين علي محبته اولئک الذين وصفهم الله في کتابه و قال هدي للمتقين الذين يومنون بالغيب و قال الئک حزب الله الا ان حزب الله هم الغالبون.

پس از امام حسن عسکري فرزندش محمد که مشهور به مهدي و قائم و حجت است پيشوا خواهد بود او غائب خواهد شد سپس ظهور مي کند آنگاه که ظهور نمايد دنيا را پر از عدل و داد خواهد نمود همانطوري که پر از ظلم و جور شده خوشا به حال کسانيکه در زمان غيبت او صبر مي کنند خوشا بحال کسانيکه در محبت او پايدار باشند



[ صفحه 56]



ايشان کساني هستند که خداوند در قرآن آنها را با اين آيه توصيف نموده «هدي للمتقين الذين يومنون بالغيب» قرآن هدايت مي کند پرهيزگاران را کسانيکه ايمان به غيب دارند يعني امامت ولي عصر و در آيه ديگر فرموده «اولئک الذين حزب الله الا ان حزب الله هم الغالبون»

اينها پيروان حزب خدايند حزب خداوند پيروز خواهند بود. [3] .

صاحب ينابيع الموده ص 448 از فرائد السمطين از حضرت رضا عليه السلام نقل مي کند که امام علي بن موسي الرضا فرمود مهدي چهارمين فرزند من است هرگاه ظهور نمايد «اشرقت الارض بنور ربها» زمين به نور پروردگار درخشان خواهد شد تا آنجا که مي فرمايد او کسي است که در ميان آسمان و زمين فريادي بلند مي شود که تمام اهل زمين مي شنوند.

«الا ان حجة الله قد ظهر عند بيت الله فاتبعوه فان الحق فيه و معه» آگاه باشيد که حجت خدا در کنار خانه خدا قيام نموده از او پيروي کنيد که حق در پيروي از اوست و او با حق است همين تفسير آيه شريفه است.

ان نشأ ننزل عليهم آية من السماء فظلت اعناقهم لها خاضعين. [4] تاکنون آياتي که از قرآن درباره ولي عصر ذکر کرديم از کتب اهل سنت بود اينک چند آيه ديگر که در تفسير شيعه به آنجناب اختصاص يافته ذکر مي شود.

در ذيل آيه شريفه «و لقد کتبنا في الزبور من بعد الذکر ان الارض يرثها عبادي الصالحون» نوشتيم در زبور بعد از کتابهاي ديگر



[ صفحه 57]



که قبلا نوشته بوديم مراد تورات است ممکن است زبور به معني کتاب باشد و مراد از ذکر لوح محفوظ است نوشتيم که زمين را به بندگان صالح خود واگذار مي کنيم.

مراد از بندگان صالح که وارث زمين خواهند بود حضرت قائم و پيروان ايشان است.

در تفسير آيه شريفه «امن يجيب المضطر اذا دعاه و يکشف السوء و يجعلکم خلفاء الارض» آيا چه کسي جواب مضطر و بيچاره را مي دهد و از او گرفتاري را برطرف مي کند و شما را جانشينان زمين قرار مي دهد.

امام صادق عليه السلام فرمود اين آيه درباره حضرت قائم است هو و الله المضطر اذا صلي في المقام رکعتين و دعا الله فاجابه و يکشف السوء و يجعله خليفة في الارض» فرمود به خدا قسم او مضطر است وقتي که بين رکن و مقام ابراهيم دو رکعت نماز مي خواند دعا مي کند خدا دعايش را مستجاب مي نمايد و رفع گرفتاري از او مي کند و او را جانشين در زمين قرار مي دهد.

از امام علي بن موسي الرضا عليه السلام مي پرسند منظور از اين آيه چيست «قل ارايتم ان اصبح ماوکم غورا فمن ياتيکم بماء معين». [5] .

فرمود ائمه ابواب خدايند منظور از آب خوشگوار اين است که چه کس مي تواند علم امام را براي شما بياورد در تفسير امام حسن عسکري



[ صفحه 58]



است که اگر امام شما غايب شد چه کس مي تواند امامي چون او بياورد.

هو الذي ارسل رسوله بالمهدي و دين الحق ليظهره علي الدين کله و لو کره المشرکون.

فرمود اين آيه درباره ي قائم آل محمد صلي الله عليه و آله و سلم است از امامي است که خداوند او را بر تمام اديان پيروز خواهد کرد دنيا را پر از عدل و داد مي کند همان طوري که از ظلم و جور شده.

وعد الله الذين آمنوا منکم و عملوا الصالحات ليستخلفنهم في الارض کما استخلف الذين من قبلهم و ليمکتن لهم دينهم الذي ارتضي لهم و ليبدلنهم من بعد خوفهم امنا يعبدونني لا يشرکون بي شيئا. [6] .

فرمود اين آيه درباره مهدي عليه السلام است.