بدانکه مردماني که در غيبت کبري امام عصر (عجل الله فرجه و سهل مخرجه) واقع شده اند، در مراتب معرفت امام عصر و ناموس دهر (ارواحنا فداه) و شئونات خود چندين طايفه و چندين صنفند. طايفه اي از خواصند و طايفه اي از عوام، و اين دو طايفه منشعب و متنوع به چندين شعبه و نوعند: صنفي اشخاص دائم الحضورند و صنفي محرم اسرار آن حضرتند و صنفي خدام آن حضرتش و صنفي اهل و عيال آن حضرتند و صنفي اولاد و نوادگان آن حضرتند.

و صنفي کارکنان و کارگذاران آن حضرتند و صنفي شاگردان و اصحاب آن حضرتند



[ صفحه 22]



و صنفي روات احاديث آن حضرت و آباء معصومين آن حضرتند و صنفي حکام و نواب،يعني مجتهدين و قضات و فقهاء از طرف آن حضرتند که حجت برخلايقند و صنفي رعاياي آن حضرتند که بعضي آن حضرت را مي بينند و بعضي نديده و نمي شناسند الا اسمي از آن حضرت و صنفي با آن حضرت به وسايط و وسايل باطني راه دارند که باطنا از آن حضرت به آنها فيوضات مي رسد و مي دانند و ملتفت هستند و صنفي ديگر با آن حضرت به وسايط و وسائل ظاهري راه دارند که ظاهرا و باطنا به آنها فيوضات مخصوصه مي رسد، بعضي از آنها ماذون به اظهارند نزد اهلش و بعضي از آنها ممنوع از اظهار و مامور به کتمان، و بعضي هستند ساکت و بعضي هستند ناطق و بعصي هستند که قائل و مصدق آن حضرتند در غيبت کبري لسانا و بعضي قائل و مصدق آن حضرتند لسانا و قلبا و بعضي قائل و مصدق آن حضرتند لسانا و قلبا و ارکانا. و اين طوايف و انواع مذکوره را هر يک تکاليفي است مخصوصه و قوانيني است و وظايفي منصوصه که هيچ يک از تکاليف خود نبايد تجاوز و تخطي نمايند. چنانکه هر يک از اين طوايف و اصناف از تکاليف و وظايف خود سرموئي تخلف نمايند، مقصر و مفرط و مواخذ خواهند بود، مگر آنکه احدي از آنها از درجه ي ادني به درجه ي اعلي ترفع و ترقي نمايد يا به عکس - نعوذ بالله - و از براي آن هم شواهدي است ظاهره و باطنه که در طي اين عجاله - بعون الله تعالي - مکشوف خواهد شد و چون اين خادم العلماء و مولي الفقهاء دبير الدين صدر الاسلام علي اکبر الهمداني اصلا و النجفي مسکنا و مدفنا (وفقه الله لابتغاء مرضاته و ايده بتاييداته) در اين عصر و زمان مشاهده نمود که امر دين هرج و مرج و غالب انام را از وجود اقدس امام (عليه الصلوة و السلام) غفلت تمام است و عموم مردم از تکاليف مقرره ي خود تغافل و تجاهل دارند، فريضه ي ذمت خود دانستم که مجملي از تکالف انام در غيبت وجود مقدس امام (عليه و علي آبائه المعصومين آلاف التحية و السلام) بنگارم و حتي المقدور بعضي از تکاليف مردم را بالنسبه به امام عصر (ارواح العالمين فداه) در اين غيبت کبري و بليت عظمي بشمارم، شايد بعضي از خواص از خواب غفلت تجاهل و تکاهل بيدار و بعضي از عوام از شکر تغافل و تساهل خود هشيار شوند و بدانند که



[ صفحه 24]



آنها را در اين عصر و زمان الي الظهور مولانا و امامنا صاحب العصر و الزمان تکليف به امام زمان خود (ارواحنا فداه) چيست و چگونه بايد رفتار کردارو زيست.