از جمله ي تکاليف انام، در غيبت امام (عليه الصلوة و السلام) آن است که، در شب قدر که شب بروز و ظهور قدر و منزلت و هيمنه و سلطنت و عظمت و جلالت امام عصر (ارواحنا فداه) است، به سبب نزول روح و آنقدر ملائکه بر آن حضرت که بر زمين جاي تنگ شود، براي تقدير امور سال عباد - چنانکه در اخبار بسيار و احاديث بي شمار است - از جمله، در تفسير علي بن ابراهيم است به چندين سند معتبر از حضرت باقر و صادق و کاظم (عليهم الصلوة و السلام) روايت کرده که:

در تفسير آيه ي مبارکه ي «فيها يفرق کل امر حکيم» فرموده اند که: خداوند تقدير مي کند هر امري را از حخق و باطل و آنچه مي شود در اين سال و از براي خداوند است در آن بداء و مشيت که پيش اندازد آنچه را بخواهد، و تأخير نمايد آنچه را بخواهده از آجال و ارزاق و بلايا و اعراض و امراض. و زياد کند در آنها آنچه را که بخواهد، و کم کند آنچه را که بخواهد. و مي دهد آن را به رسول خدا (صلي الله عليه و آله) و رسول خدا به اميرالمومنين (عليه السلام)، و مي دهد آن را اميرالمومنين به ائمه (عليهم السلام)، تا اينکه مي رسد آن نه صاحب الزمان (عليه السلام) و شرط مي کند در آن بداء و مشيت و تقديم و تأخير را.



[ صفحه 164]



و نيز روايت کرده که:

خداوند تعالي تقدير مي کند در شب قدر آجال و ارزاق را، و هر امري که حادث مي شود از موت و حيات، يا ارزاني و گراني، يا خير و شر...

تا آنکه گفته که:

نازل مي شود ملائکه و روح القدس بر امام زمان، و مي دهند به او آنچه که نوشتند از اين امور.

و شيخ صفار در «بصائر الدرجات» روايت کرده از داود بن فرقد که گفت:

سوال نمودم از او - يعني از جناب صادق (عليه السلام) - از قول خداوند (عزوجل) انا انزلناه في ليلة القدر و ما ادريک ما ليلة القدر، فرمود: نازل مي شود در او آنچه مي شود از اين سال، از موت يا مولود. گفتم به او: به سوي که نازل مي شود؟ فرمود: به سوي که شايد باشد؟ به درستي که مردم اين شب را در نماز و دعا و مسئلتند و صاحب اين امر در شغلي است. نازل مي شود ملائکه به سوي او به جهت امور سال از غروب آفتاب تا طلوع.

و علامه مجلسي (رحمه الله) در «زاد المعاد» فرموده:

از بعض احاديث ظاهر مي شود که هر سه شب قدرند. يعني نوزدهم و بيست و يکم و بيست و سيم. و در شب اول تقدير امور مي شود. و در شب دوم به کثرت دعا و عبادت ممکن است بعضي تغييير بيابد و در شب سوم حتم مي شود و تغيير نمي يابد يا بسيار کم تغيير مي يابد. بلاتشبيه مانند ارقام پادشاهان که اول تعليقه مي شود، و تغييرش آسان است. و بعد از آن ثبت دفاتر مي شود، و تغييرش دشوارتر است. اما تا به مهر و مهر اثار مزين نگرديده است باز ممکن است تغيير بيابد، و چون به مهر اشرف رسيد به منزله ي حتم است و تغييرش در نهايت صعوبت است.



[ صفحه 165]



و نيز در مقام ذکر مرغبات عبادت در شب قدر فرمود:

چون حضرت صاحب الامر (عليه السلام) در تمام اين شب با ملائکه مقربين محشور است، و فوج فوج خدمت او مي آيند و بر او سلام مي کنند و تقديرات که براي او و ساير خلق شده است بر او عرض مي کنند، سزاوار نيست در چنين شبي تأسي به امام خود نکنند و به غفلت به سر آورند.

و نيز از فوائد عبادت آن شب شمرده که:

چون تقديرات جميع امور از عمر و مال و فرزند و عزت و صحت و توفيق اعمال خير و ساير امور در اين شب مي شود، اصلا تمام احوال سال خود را در اين شب کرده خواهد بود. و ممکن است که نام او در ديوان اشقيا نوشته باشد، در اين شب تغيير يابد و از زمره ي سعادتمندان نوشته شود، چنانچه اين مضمون در اکثر دعاهاي مخصوصه و احاديث معتبره وارد شده است. و بنا بر آنچه ذکر شد که دعاي بر آن جناب را بايد مقدم داشت بر دعاي نفس خود، و در اين شب مشغول است به آن امر عظيم الهي. پس بهترين دعاها طلب نصرت و اعانت و حفظ الهي است براي آن جناب، چنانچه گذشت که در شب بيست و سوم در جميع حالات، چه در رکوع و چه در سجود و چه نشسته و يا ايستاده، در تمام حالات بلکه در ساير اوقات بايد خواند آن دعا را که مضمونش پس از حمد و صلوات اين بود که:

اللهم کن لوليک القائم الحجة بن الحسن المهدي عليهماالسلام...

و پس از آن، توسل و استغاثه به آن جناب و طلب اعانت و شفاعت را و انجام آنچه مي خواهد و بايد به دست مبارک او جاري شود و به نظر انور او بگذرد. و تضرع و انابه که نظر لطف و رافت خود را از او برندارد و به وسيله اي خود را به نيکي در نزد آن جناب مذکور نمايد که آنچه سزاوار بزرگي اوست، در اين شب که زمام امور به دست قدرت الهيه اوست، با او رفتار نمايد.



[ صفحه 166]