قل يوم الفتح لا ينفع الذين کفروا ايمانهم و لا هم ينظرون.

بگو روز پيروزي ايمان آوردن سودي به حال کافران نخواهد داشت و به آنها هيچ مهلت داده نمي شود.

از آنجا که آيات گذشته مجرمان را تهديد به انتقام و مومنان را بشارت به امامت و پيشوايي و پيروزي مي داد، در آيه قبل از اين آيه



[ صفحه 127]



کفار از روي غرور و نخوت اين سوال را مطرح مي کنند که اين وعده ها و وعيدها کي عملي خواهد شد اگر راست مي گوييد اين فتح و پيروزي شما چه زماني خواهد بود؟

قرآن بلافاصله به آنها پاسخ مي گويد، و به پيامبر دستور مي دهد:

بگو: بالاخره روز پيروزي فرا مي رسد. اما در آن روز ايمان آوردن سودي به حال کافران نخواهد داشت و به آنها هيچ مهلت داده نمي شود.

يعني اگر منظورتان اين است که صدق وعده هاي الهي را که از زبان پيامبر صلي الله عليه و آله و سلم شنيده ايد ببينيد و ايمان بياوريد آن روز ديگر دير شده است و ايمان براي شما هرگز فايده اي نخواهد داشت.

منظور از يوم الفتح روز نزول عذاب استيصال است يعني عذابي که کفار را ريشه کن سازد و مجال ايمان به آنها ندهد. و به تعبير ديگر عذاب استيصال نوعي از عذاب دنيوي است نه عذاب اخروي و نه عذابهاي معمولي دنيا که بعد از اتمام حجت کامل به زندگي اقوام گنهکار خاتمه مي دهد. به چند دليل:

1- اگر منظور عذاب هاي معمولي دنيا و يا پيروزيهايي هم چون پيروزي مسلمانان در جنگ بدر و روز فتح مکه بود. جمله (لا ينفع الذين کفروا ايمانهم) درست نخواهد بود. زيرا هم در روز فتح بدر و هم در روز فتح مکه ايمان آوردن فايده داشت و درهاي توبه باز بود.

2- اگر منظور از يوم الفتح روز قيامت بوده باشد (چنانچه بعضي از مفسرين گفته اند با جمله (ولاهم ينظرون) سازگار نيست. زيرا مهلت دادن يا ندادن مربوط به زندگي اين دنياست از اين گذشته در هيچ موردي از قرآن (يوم الفتح) به معناي قيامت به کار نرفته است.



[ صفحه 128]



3- تعبير به فتح در مورد (عذاب استيصال) در قرآن کرارا ديده مي شود مانند آيه 118 سوره شعراء آنجا که نوح عليه السلام مي گويد:

فافتح بيني و بينهم فتحا و نجني و من معي من المومنين.

پروردگارا ميان من و آنها داوري کن و اين قوم ستمگر را ريشه کن فرما و من و تمام مومناني را که با من هستند نجات ده.

که اين آيه اشاره به مجازات طوفان است.

نظير همين معنا در آيه 77 سوره ي مومنون نيز آمده است. [1] .

عن ابن دراج قال: سمعت ابا عبدالله عليه السلام يقول في قول الله عزوجل. (قل يوم الفتح لا ينفع الذين کفروا ايمانهم و لاهم ينظرون).

قال: يوم الفتح. يوم تفتح الدنيا علي القائم، لا ينفع احدا تقرب بالايمان ما لم يکن قبل ذلک مومنا و بعد هذا الفتح موقنا.

فذلک الذي ينفعه ايمانه و يعظم الله عنده قدره و شأنه و يزخرف له يوم القيامة و البعث جنانه و تحجب عنه نيرانه.

و هذا اجر الموالين لاميرالمومنين ولذريته الطيبين عليهم السلام.

ابن دراج مي گويد شنيدم حضرت صادق عليه السلام درباره ي قول خداوند عزوجل که مي فرمايد: (اي رسول ما بگو: در روز پيروزي ايمان کساني که کفر ورزيدند سودي به حالشان نخواهد داشت و مهلت



[ صفحه 129]



داده نخواهد شد.) فرمود:

روز فتح و پيروزي روزيست که دنيا بر روي حضرت قائم عليه السلام گشوده مي شود کسي که پيش از آن هنگام مومن نبوده و بعد از اين فتح يقين کند. ايمانش نفعي به حالش نخواهد داشت.

ولي هر که پيش از آن ايمان داشته و منتظر ظهورش بوده ايمانش برايش سودمند خواهد بود و خداوند مقام و شأنش را نزد قائم عليه السلام بزرگ خواهد ساخت و روز قيامت و رستاخيز بهشتش را برايش زينت خواهد کرد و آتشش را از وي محجوب خواهد فرمود و اين است پاداش دوستان و اهل ولايت اميرالمومنين عليه السلام و ذريه طاهرين آن حضرت عليهم السلام. [2] .