الله لطيف بعباده، يرزق من يشاء و هو القوي العزيز من کان يريد الحرث الآخرة نزد له في حرثه و من کان يريد حرث الدنيا نوته منها و ما له في الآخرة من نصيب.

خداوند نسبت به بندگانش لطف دارد. هر کس را بخواهد روزي مي دهد و او قوي و شکست ناپذير است.

کسي که زراعت آخرت را بخواهد به او برکت مي دهيم و بر محصولش مي افزاييم و آنها که فقط کشت دنيا را مي طلبند کمي از آن به آنها مي دهيم اما در آخرت هيچ نصيبي ندارند.

از آنجا که در آيات قبل بحثي از عذاب شديد خداوند به ميان آمد و نيز تقاضايي از ناحيه منکران معاد مطرح شده بود که چرا قيامت زودتر بر پا نمي شود؟



[ صفحه 105]



در اين قسمت براي آميختن آن (قهر، با لطف) و براي پاسخگويي به شتاب کردن بي معناي منکران معاد مي فرمايد:

خداوند نسبت به بندگانش لطيف است و داراي لطف و مرحمت مي باشد. اگر در اينجا به عذاب شديد تهديد مي کند در جاي ديگر وعده لطف مي دهد، آن هم لطفي نامحدود و گسترده و اگر در مجازات جاهلان مغرور تعجيل نمي کند. آن هم از لطف اوست و آنگاه يکي از مظاهر بزرگ لطف عميمش را که روزي گسترده اوست مطرح کرده مي گويد. هر کس را بخواهد روزي مي دهد. البته منظور اين نيست که گروهي از روزي او محرومند، بلکه منظور توسعه ي روزيست درباره ي هر کس که بخواهد. همانگونه که در آيه ديگري مي فرمايد: خداوند روزي را بر هر کس بخواهد وسيع و براي هر کس بخواهد تنگ مي سازد.

توجه به اين نکته لازم است که لطيف دو معنا دارد.

يکي همانکه ذکر شد، يعني صاحب لطف و محبت و مرحمت و ديگر آگاه بودن از امور دقيق و پنهاني و از آنجا که روزي دادن به همه بندگان نياز به اين دارد که از همه آنها در هر گوشه و کنار در سراسر آسمان و زمين آگاه و باخبر باشد در آغاز به لطيف بودنش اشاره مي کند و سپس به رزاقيت خود.

در هر حال در آيه مورد بحث به چهار ويژگي خداوند اشارت رفته است. 1- مقام لطف 2- رزاقيت 3- قوت 4- و عزت. که بهترين دليل بر مقام ربوبيت است.

چرا که (رب) (مالک و مدبر) بايد واجد اين ويژگيها و صفات باشد. در آيه ديگر با يک تشبيه لطيف، مردم جهان را در برابر روزيهاي پروردگار و چگونگي استفاده از آن به کشاورزاني تشبيه مي کند. که



[ صفحه 106]



گروهي براي آخرت کشت مي کنند. و گروهي براي دنيا، و نتيجه ي هر يک از اين دو زراعت را مشخص مي کند و مي فرمايد:

کسي که زراعت آخرت را طالب باشد به او برکت مي دهيم و بر محصولش مي افزاييم و آنها که فقط براي دنيا کشت کنند و سعي و تلاش آنان براي بهره گيري از اين متاع زودگذر و فاني باشد. تنها کمي از آنچه را مي طلبند به آنها مي دهيم، اما در آخرت هيچ نصيب و بهره اي نخواهند داشت.

تشبيه جالب و کنايه زيبايي است. انسانها همگي زارعند و اين جهان مزرعه ي آنهاست اعمال ما بذرهاي آن و امکانات الهي باراني است که بر آن مي بارد. اما اين بذرها بسيار متفاوت است، بعضي محصولش نامحدود، جاوداني و درختانش هميشه خرم و سرسبز و پر ميوه، اما بعضي ديگر محصولاتش بسيار کم. عمرش کوتاه و زودگذر و ميوه هايي تلخ و ناگوار دارد.

و خلاصه آيه دوم هم ترسيم گويايي از بينش اسلامي درباره ي زندگي دنياست دنيايي که مطلوب با لذات است و دنيايي که مقدمه جهان ديگر و مطلوب بالغير اسلام به دنياي انسانها به عنوان مزرعه مي نگرد که محصولش در قيامت چيده مي شود.

نکته ي ديگري را که از اين آيه استفاده مي کنيم اينکه:

دنيا و آخرت هر دو به سعي و تلاش نياز دارد و هيچ کدام بي رنج و زحمت به دست نمي آيد همانگونه که هيچ بذر و محصولي بي رنج و زحمت نيست. پس چه بهتر که انسان با رنج و زحمت خود درختي پرورش دهد که بارش شيرين و هميشگي و دائم برقرار باشد، نه درختي که دستخوش خزان زودرس گردد.



[ صفحه 107]



عن ابي بصير، عن ابي عبدالله عليه السلام قال قلت (الله لطيف بعباده يرزق من يشاء) قال ولاية اميرالمومنين عليه السلام قلت (من کان يريد حرث الآخرة) قال: معرفة امير المومنين عليه السلام والائمة عليهم السلام.

(نزد له في حرثه) قال نزيده منها قال: يستوفي نصيبه من دولتهم.

و من کان يريد حرث الدنيا نوته منها و ماله في الآخرة من نصيب.

قال: ليس له في دولة الحق في القائم عليه السلام نصيب.

ابوبصير مي گويد از امام صادق عليه السلام پيرامون آيه ي شريفه که مي فرمايد: خداوند به بندگانش لطف دارد هر که را بخواهد روزي مي دهد پرسيدم. امام عليه السلام فرمود: منظور ولايت اميرالمومنين عليه السلام است که آن را روزي مي دهد. راوي مي گويد: پرسيدم اينکه خداوند مي فرمايد: هر کس حاصل کشت آخرت را مي خواهد، چه معنايي دارد؟

امام عليه السلام فرمود: منظور معرفت اميرالمومنين و امامان عليه السلام است. پرسيدم (در کشتش مي افزاييم) يعني چه؟

امام عليه السلام فرمود: بر معرفتش مي افزاييم تا بهره اش را از دولت امامان دريافت دارد.

راوي مي گويد پرسيدم اينکه خداوند مي فرمايد:

(و هر آنکه حاصل کشت دنيا را فقط بخواهد از آن سهمي به او مي دهيم ولي ديگر در آخرت برايش نصيبي نخواهد بود) چه معنا دارد؟ امام عليه السلام فرمود: در دولت حق با حضرت قائم عليه السلام نصيب و بهره اي برايش نخواهد بود. [1] .



[ صفحه 108]