و الليل اذا يغشي و النهار اذا تجلي.

قسم به شب در آن هنگام که جهان را بپوشاند و قسم به روز هنگامي که تجلي کند.

در اين سوره در آغاز بعد از ذکر سه سوگند مردم را به دو گروه تقسيم مي کند.

1- انفاق کنندگان با تقوي. 2- بخيلاني که منکر پاداش قيامتند.

پايان کار گروه اول را خوشبختي و سهولت و آرامش و پايان کار گروه دوم را سختي و بدبختي برمي شمرد.

در اولين سوگند مي فرمايد: سوگند به شب در آن هنگام که جهان را بپوشاند در دومين سوگند مي فرمايد: و قسم به روز هنگامي که آشکار و ظاهر گردد.

در قرآن مجيد بر مسأله نظام (نور و ظلمت) و تأثير آنها در زندگي بشر فراوان توجه داده شده، زيرا که اين دو نعمت بزرگ دائمي و دو نشانه از آيات مهم پروردگار هستند.

سوگند به شب مي خورد بخاطر اهميت شب و نقش موثر آن در زندگي انسانها، از تعديل حرارت آفتاب گرفته تا مسأله آرامش و



[ صفحه 52]



سکوت و استراحت همه موجودات زنده در پرتو شب و نيز عبادت و بندگي شب زنده داران بيدار دل و هشيار.

و به روز قسم مي خورد همان نوري که رمز حرکت و حيات و مايه پرورش تمام موجودات زنده است و اين لحظه از زماني آغاز مي شود که سپيده ي صبح پرده ظلماني شب را مي شکافد و تاريکيها را به عقب مي راند و بر تمام پهنه آسمان حاکم مي شود.

و روي اين حساب است که مي بينيم در برخي از اخبار و روايات از زبان حضرت ائمه معصومين عليهم السلام ذيل همين آيه شريفه (روز) به ظهور مهدي موعود عليه السلام تفسير شده است.

عن محمد بن مسلم قال:

سألت ابا جعفر عليه السلام عن قول الله (عزوجل) و الليل اذا يغشي. قال: الليل في هذا الموضع الثاني. يغشي اميرالمومنين عليه السلام في دولته التي جرت له عليه. و اميرالمومنين يصبر في دولتهم حتي تنقضي.

قال و النهار اذا تجلي. قال:

النهار هو القائم عليه السلام منا اهل البيت اذا قام غلبت دولته الباطل.

و القرآن ضرب فيه الأمثال للناس و خاطب الله نبيه به و نحن فليس يعلمه غيرنا.

محمد بن مسلم مي گويد از امام باقر عليه السلام پيرامون فرموده خداوند که مي فرمايد (سوگند به شب آنگاه که همه جا را در پرده سپاه بپوشاند)



[ صفحه 53]



سوال کردم امام باقر عليه السلام فرمود:

ليل. در اينجا دومي است که پرده سياهش را در دولتش که برايش فراهم آمد بر امير المومنين عليه السلام قرار داد.

اميرالمومنين در دولت آنها صبر مي کند تا وقتي که به پايان رسد بعد امام فرمود (و سوگند به روز هنگامي که جهان را روشن سازد). منظور از روز همان قائم عليه السلام از ما اهل بيت است که هرگاه بپا خيزد دولت امر بر باطل غالب شود.

و در قرآن مثالهايي براي مردم آورده شده و خداوند آن را به پيامبرش و ما خطاب نموده که جز ما کسي آن را نمي داند. [1] .