و لقد کتبنا في الزبور من بعد الذکر، ان الارض يرثها عبادي الصالحون.

ما در کتاب زبور پس از تورات نوشته ايم که سرانجام، زمين را بندگان صالح و شايسته به ارث خواهند برد.

ذکر در اصل به معناي هر چيزيست که موجب تذکر و يادآوري باشد ولي در اين آيه، به کتاب آسماني حضرت موسي (يعني تورات) تفسير گرديده به قرينه ي اينکه قبل از زبور معرفي شده است.

بر اساس تفسير ديگري (ذکر) اشاره به قرآن مجيد است. زيرا که در خود آيات قرآن اين عنوان درباره قرآن آمده است آنجا که مي فرمايد: (ان هو الا ذکر للعالمين). [1] .

در اين صورت کلمه ي (من بعد) به معناي (علاوه بر) مي باشد و معناي آيه چنين خواهد بود. ما علاوه بر قرآن در زبور نوشته ايم که سرانجام،



[ صفحه 8]



زمين را بندگان صالح من به ارث خواهند برد. [2] .

(قال ابوجعفر عليه السلام هم اصحاب المهدي في آخر الزمان).

حضرت باقر عليه السلام فرمود (منظور از صالحان در اين آيه) اصحاب حضرت مهدي عليه السلام در آخر الزمان هستند. [3] .

ناگفته نماند که اشاره ي قرآن به پيشگويي حکومت بندگان شايسته ي خداوند در روي زمين در کتاب (تورات و زبور) نشان مي دهد که اين موضوع از چنان اهميتي برخوردار است که در کتب آسماني پيامبران پيشين يکي پس از ديگري مطرح مي شده است.

واژه ها

کلمه ي ارض به مجموع کره ي زمين گفته مي شود و سراسر جهان را شامل مي گردد.

کلمه ي ارث: به معناي چيزيست که بدون معامله و داد و ستد به کسي انتقال مي يابد و گاهي ارث در قرآن به معناي تسلط و پيروزي يک قوم صالح بر قومي ناصالح و در اختيار گرفتن امکانات آنها مي گويد:

و اورثنا القوم الذين کانوا يستضعفون مشارق الارض و مغاربها.

ما شرق و غرب زمين را به ارث به آن قوم مستضعف داديم.

زبور: در اصل به معناي هر گونه کتاب و نوشته است. اگرچه



[ صفحه 9]



مي تواند به معناي زبور داود هم باشد.

زبور داود يا به تعبيري که در کتب عهد قديم آمده (مزامير داود) عبارتست از مجموعه اي از مناجاتها و نيايشها و اندرزهاي داود پيامبر عليه السلام.

برخي از مفسران احتمال داده اند که منظور از زبور در اينجا تمام کتب انبياي است.

ولي به نظر مي رسد که زبور در اين آيه همان کتاب مزامير داود باشد بخصوص اينکه در مزامير موجود، عباراتي وجود دارد که عينا مطابق با آيه ي مورد بحث است و ذکر هم به معناي تورات مي باشد و با توجه به اينکه زبور بعد از تورات بوده تعبير (من بعد) نيز حقيقي است و بدين ترتيب معناي آيه چنين است.

ما در زبور بعد از تورات چنين نوشتيم که اين زمين را بندگان صالح ما به ارث خواهند برد.

سوال و جواب

يک سوال در اينجا مطرح است که چرا در اين آيه که راجع به آينده ي درخشان بندگان شايسته خداست از ميان کتب آسماني به (زبور داود و تورات موسي) اشاره شده است.

در پاسخ مي گوييم:

اين تعبير ممکن است به خاطر آن باشد که داود. يکي از بزرگترين پيامبراني بود که تشکيل حکومت حق و عدل داد و بني اسرائيل نيز مصداق روشن قوم مستضعفي بودند که برضد مستکبران قيام کردند و دستگاه آنها را برچيدند و وارث حکومت و سرزمين آنها شدند.



[ صفحه 10]



عباد صالح (بندگان شايسته خدا) کيانند؟

در آيه مورد بحث خداوند (عباد) را به خود نسبت داده و از اين نسبت مسئله ايمان و گرايش قلبي و توحيد اين بندگان روشن مي گردد و از کلمه ي (صالحون) که معني گسترده و وسيعي دارد. همه شايستگي ها به ذهن مي آيد. شايستگي از نظر قدرت و نيرو، و شايستگي از نظر نظم و انضباط و تدبير و درک مسائل اجتماعي، هنگامي که بندگان مومن خدا اين شايستگي ها را در خود فراهم سازند. خداوند هم آنان را کمک خواهد نمود تا بوسيله ايشان مستکبران زمين محو و نابود گردند.