1- امام جواد عليه السلام مي فرمايد: «او - حضرت مهدي- بعد از اينکه يادش از خاطرها محو شد و بيشتر معتقدان به امامتش، از اعتقاد خود برگشتند قيام مي کند.» [1] .



[ صفحه 92]



2- يمان تمار مي گويد: «نزد امام صادق عليه السلام نشسته بوديم که به ما فرمود: «صاحب الامر غيبتي خواهد داشت که کسي که در آن دوره ي غيبت بخواهد ديندار بماند سخت در مشقت و در معرض مشکلات است.» و سپس فرمود: «صاحب الامر غيبتي دارد و بنده ي خدا- براي حفظ دينش - بايد تقواي الهي را پيشه کند و دو دستي به دين خود بچسبد.» [2] .

3- امام صادق عليه السلام مي فرمايد: «... جدا مورد آزمايش قرار مي گيريد تا جايي که مردم مي گويند: «- مهدي عليه السلام - مرده يا کشته شده است، اگر زنده است پس کجاست - و چه مي کند-؟» چشمان مؤمنين بر او مي گريند و همچون کشتي طوفان زده به اضطراب مي افتند، جز کساني که خداوند از آنها پيمان گرفته و به دم الهي ياريشان کرده، کس ديگري رستگار نخواهد شد-.» [3] .

4- از امام صادق عليه السلام از پدر بزرگوارش در وصيت پيامبر صلي الله عليه و آله و سلم به اميرالمؤمنين آمده است که فرمود: «يا علي! شگفت انگيزترين مردم از نظر ايمان و بلند مرتبه ترين آنها در يقين، مردمي هستند که در آخر الزمان مي آيند که پيامبر را نديده اند، حجت خدا هم از ديده ي ايشان پنهان است اما فقط از طريق روايات و نوشته هايي که به دستشان رسيده است ايمان مي آورند-» [4] .

5- علي بن فضال از پدرش از امام رضا عليه السلام نقل مي کند که فرمود: «گويا شيعه را مي بينم در حالي که سومين فرزند از نسل من از ديده ي آنها مخفي است در جستجوي مأمن و پناهگاهي هستند اما آن را نمي يابند» علي بن فضال مي گويد: عرض کردم: «چرا چنين است يا بن رسول الله؟» فرمود: «زيرا امامشان از ديده ي آنها غايب گشته است...» [5] .



[ صفحه 93]



6- پيامبر صلي الله عليه و آله و سلم فرمود: «او (مهدي عليه السلام) غيبت و گمگشتگي خواهد داشت که مردم در آن دوره گمراه خواهند شد...» [6] .

7- پيامبر صلي الله عليه و آله و سلم فرمود: «... کساني که در دوره ي غيبت حضرت مهدي عليه السلام بر اعتقاد به او استوار هستند از کبريت احمر ناياب ترند.» جابر بن عبدالله انصاري بلند شد و گفت: «يا بن رسول الله! آيا فرزندت قائم، غيبت خواهد کرد؟» فرمود: «آري به خدا قسم (وليمحصن الله الذين آمنوا و يمحق الکافرين)، [7] خداوند مؤمنين را جدا مي آزمايد و کافران را از ميان بر مي دارد. [8] .

8- اصبغ بن نباته مي گويد: اميرالمؤمنين عليه السلام فرمود: «... (مهدي)غيبتي طولاني خواهد داشت تا آن جا که نادانان گويند: «خداوند - براي فرستادن مصلح - از آل محمد بي نياز است.» [9] .

9- امام رضا عليه السلام از پدران بزرگوارش از امير المؤمنين نقل مي کند که فرمود: «...در دوران غيبت، جز دينداران ناب که يقين در جانشان رسوخ کرده و خداوند از آنان بر ولايت ما پيمان گرفته و ايمان را در جانشان ثابت کرده و به دم الهي ياريشان نموده است، کسي بر اعتقاد خود، استوار نخواهد ماند.» [10] .

10- امام زين العابدين عليه السلام مي فرمايد: «...مدت غيبت آن قدر طول مي کشد که بيشتر معتقدان به حضرت از اعتقاد خود دست بر مي دارند، مگر آنان که داراي يقيني محکم و شناختي درست باشند و در درون خويش نسبت به حکم ما هيچ دلتنگي و اضطرابي احساس نکنند و کاملا تحت اختيار و تسليم امر ما باشند.» [11] .

11- ابي الجارود مي گويد: امام باقر عليه السلام به من فرمود: «وقتي حرکت چرخ گردون



[ صفحه 94]



به آنجا رسيد که مردم گفتند: «- امام - قائم مرده يا کشته شده است، اگر نه پس کجاست و چرا نمي آيد؟» و کسي که دنبال امام بود کارش به آنجا رسيد که بگويد: «چطور مي شود امام غايب باشد با اينکه الان استخوانهايش هم پوسيده است.» آن موقع - به ظهور امام - اميدوار باش و اگر شنيدي - ظهور کرده است- به سوي او بشتاب، اگر چه مجبور باشي خود را بر يخ و برف بکشاني.» [12] .

12- امام باقر عليه السلام مي فرمايد: «اي محمد بن مسلم! در قائم آل محمد شباهتهايي به پنج پيامبر وجود دارد...و سنتي از موسي در اوست که عبارت است از ادامه و طول کشيدن ترس او، دراز شدن زمان غيبت، مخفي بودن تولد، مصيبت و رنج پيروانش و اذيت و آزاري که مي بينند... و اما شباهت او به عيسي اين است که مردم درباره ي او اختلاف کردند، بعضي گفتند: «اصلا متولد نشده است»، برخي گفتند: «مرده است»و عده اي گفتند: «کشته شده و به دار آويخته شده است.»...» [13] .

13- عبدالرحمن بن سيابه مي گويد: امام صادق عليه السلام فرمود: «چه بر شما خواهد گذشت وقتي امام هدايتگر و نشانه ي حق را به چشم نبينيد، گروهي از گروهي ديگر بيزاري مي جوئيد، آن گاه سخت مورد آزمايش واقع مي شويد و ناخالصان شما از راستانتان جدا خواهند شد، اول روز در اخبار و آثار اختلاف و مشاجره خواهيد داشت و آخر روز، کارتان به کشت و کشتار خواهد کشيد» [14] .

14- سدير صيرفي مي گويد: امام صادق عليه السلام فرمود: «...واي بر شما! در کتاب جفر نظر انداختم... و در ولادت قائم ما و غيبت آن حضرت و طولاني شدنش و مدت عمر وي تامل کردم و - ديدم که - مردم با ايمان گرفتار بلاها و مصيبتها هستند و به خاطر طولاني شدن دوران غيبت، در دلهايشان شک و ترديد راه مي يابد و بيشتر



[ صفحه 95]



آنها از دينشان بر مي گردند...» [15] .

15- احمد بن زکريا مي گويد: امام رضا عليه السلام فرمود: «... بدون ترديد دچار گرفتاري هولناک و فتنه اي شديد خواهيد شد که در آن هنگام به نزديکترين افراد انسان نيز نمي شود اعتماد کرد و آن هنگامي است که سومين فرزند از نسل من غايب شود.» [16] .

16- اسحق بن سعد اشعري مي گويد: امام عسکري عليه السلام فرمود: «به خدا قسم غيبتي خواهد داشت که جز آنها خداوند در اعتقاد به امامت او استوارشان کرده و براي دعا در تعجيل فرجش موفقشان کرده، کسي ديگر، از نابودي رهايي نخواهد يافت.» به آن حضرت عرض کردم: «يا بن رسول الله! آيا غيبتش به طول مي انجامد؟» فرمود: «آري به خدا قسم، تا آن قدر به درازا مي کشد که بيشتر معتقدان به او از اعتقادشان بر مي گردند و جز آنها که خداوند درباره ي ولايت ما از آنها پيمان گرفته و ايمان را در قلبشان راسخ کرده و به دم الهي ياريشان کرده است کسي ديگر بر اعتقاد به او باقي نخواهد ماند.» [17] .

17- جعفر بن وهب بغدادي از امام عسکري عليه السلام نقل مي کند که فرمود: «بدانيد که فرزندم غيبتي خواهد داشت که غير از کسي که خدايش از لغزش نگهداشته است، بقيه ي مردم درباره ي او دچار شک و ترديد خواهند شد.» [18] .

18- امام عسکري عليه السلام مي فرمايد: «...بدانيد که فرزندم غيبتي خواهد داشت که نادانان، در آن دچار سرگرداني مي شوند، طرفداران باطل نابود مي شوند و آنها که براي ظهورش، از پيش خود، وقت تعيين مي نمايند به دروغگويي مي افتند.» [19] .

19- امام عسکري عليه السلام مي فرمايد: «اين پسرم، امام قائم بعد از من است که آنچه



[ صفحه 96]



از سنتهاي الهي در زمينه ي طول عمر و غيبت، درباره ي پيامبران جاري شده است، درباره او جريان مي يابد که به جايي که به خاطر طولاني شدن غيبتش، دلها سخت و تيره مي شود و جز آنها که خداوند ايمان به او را در قلوبشان نگاشته و به دم الهي ياريشان کرده است کسي ديگر بر اعتقاد به او باقي نمي ماند.» [20] .

20- مفضل بن عمر مي گويد: از امام صادق عليه السلام در مورد کلمه (والعصر) توضيح خواستم.آن حضرت فرمود: (العصر) همان عصر خروج امام قائم عليه السلام، (ان الانسان لفي خسر) يعني دشمنان ما در زيان هستند، (الا الذين آمنوا) مقصود، ايمان به نشانه هاي ماست، (و عملوا الصالحات) يعني همراهي و همنوايي با برادران، (تواصوا بالحق) يعني توصيه يکديگر به مساله امامت و (و تواصوا بالصبر) [21] يعني استقامت در دوران غيبت.» [22] .

21- مفضل مي گويد: از امام صادق عليه السلام شنيدم که مي فرمود: «صاحب الامر دو غيبت دارد که يکي از ديگري طولاني تر است تا جايي که مي گويند - آن حضرت- مرده است و برخي مي گويند کشته شده است و جز عده ي کمي از اصحابش کسي معتقد به او باقي نخواهد ماند...» [23] .

22- محمد بن منصور از پدرش نقل مي کند که گروهي خدمت امام صادق عليه السلام نشسته بوديم و صحبت مي کرديم که ايشان به ما فرمودند: «چه مي گوييد؟- و به اصطلاح کجاي کار هستيد؟- هيهات! هيهات! نه به خدا قسم، آنچه چشم انتظار آن هستيد نخواهد شد مگر اينکه غربال شويد، نه به خدا قسم، آنچه چشم انتظار آن هستيد نخواهد شد مگر اينکه - مؤمن و متزلزل شما- از هم جدا شوند، نه به خدا قسم آنچه چشم انتظار آن هستيد نخواهد شد مگر اينکه آزمايش شويد؛ نه به خدا



[ صفحه 97]



قسم، آنچه چشم انتظار آن هستيد نخواهد شد مگر بعد از اينکه نااميد شويد، نه به خدا قسم، آنچه چشم انتظار آن هستيد نخواهد شد مگر بعد از آنکه شقي و بدبخت به شقاوتش برسد و سعيد و نيک انجام به سعادتش دست يابد.» [24] .

23- محمد بن ابي نصر مي گويد: «امام ابو الحسن [25] عليه السلام فرمود: «بدانيد که به خدا قسم، آنچه چشم انتظار آن هستيد نخواهد شد مگر آنکه - مؤمن و متزلزل- از هم جدا شوند، مورد آزمايش قرار گيريد تا اينکه جز افراد بسيار نادري از شما باقي نماند»، آنگاه آياتي از قرآن تلاوت فرمود که: (ام حسبتم ان تترکوا و لما يعلم الله الذين جاهدوا منکم)، [26] (و يعلم الصابرين)، [27] «آيا پنداشتيد که بدون مشخص شدن مجاهدان و استقامت کنندگان، - از شما دست برداشته مي شود؟» [28] .

24- محمد بن مسلم و ابو بصير روايت کرده اند که: از امام صادق عليه السلام شنيديم که مي فرمود: اين کار به سامان نمي رسد- و ظهور محقق نخواهد شد- مگر اينکه دو سوم مردم [29] از دين برگردند، ما گفتيم: آيا دوست نداريد در بين يک سوم باقيمانده باشيد؟» [30] .

25- جابر جعفي مي گويد: به امام باقر عليه السلام عرض کردم: «فرج شما کي خواهد بود؟» فرمود: هيهات، هيهات، فرج ما شدني نيست مگر اينکه غربال شويد، باز هم غربال شويد» سه مرتبه اين مطلب را فرمود، «تا اينکه آلودگيها



[ صفحه 98]



از ميانتان برود و صفا و خلوص باقي بماند.» [31] .

26- عبايه بن ربعي اسدي مي گويد: «از اميرالمؤمنين عليه السلام شنيدم که مي فرمود: «چه بر شما خواهد گذشت وقتي امام هدايتگر و نشانه ي حق را به چشم نبينيد، گروهي از گروه ديگر بيزاري مي جوئيد.» [32] .

27- ابن ابي عمير مي گويد: به موسي بن جعفر عليهم السلام عرض کردم: «آيا در بين امامان کسي هست که غيبت داشته باشد؟» فرمود: «آري، جسمش از ديدگان مردم پنهان مي شود اما ياد و خاطره اش از دلهاي مؤمنان محو نمي شود، و او دوازدهمين ماست.» [33] .

28- ابو بصير از امام صادق عليه السلام نقل مي کند که فرمود: [34] «عده کمي از عرب همراه امام قائم خواهند بود.» به ايشان عرض شد: «افرادي از آنها که در اين باره صحبت مي کنند زياد هستند.» فرمود: «مردم بايد امتحان شوند، مؤمن و غير مؤمن از هم باز شناخته شوند، غربال و جداسازي انجام شود و در آن صورت، عده ي زيادي از غربال خارج خواهند شد.» [35] .

29- مالک بن خمره - يا حمزه - مي گويد: اميرالمؤمنين عليه السلام در حالي که انگشتان دو دستش را در هم فرو مي برد فرمود: «چه خواهيد کرد وقتي که شيعه اينگونه اختلاف کنند؟ گفتم: يا اميرالمؤمنين: در آن موقع ديگر هيچ خيري قابل تصور و انتظار نيست؟ فرمود: تمام خير، در همان موقع جمع است، اي مالک! در آن موقع است که قائم ما قيام مي کند...» [36] .



[ صفحه 99]