مقصود بيعت ظاهري است و الا بيعت واقعي براي امام است بر گردن همه و هيچکس را بيعتي بر امام نيست و قاعده در بيعت اين است که بر شخص حاضر مجري و نافذ است نه بر شخص غائب و لهذا به هر خليفه و سلطاني که بيعت شد بعد



[ صفحه 75]



از تماميت بيعت در مرکز خلافت و سلطنت بايد بيعت او را به ولايات ديگر بفرستند، تا آنها يا به طيب نفس و رضايت و يا به الزام و کراهت بيعت کنند و همچنين هرکس غائب يا در خارج مملکت باشد بيعت در حق او نافذ نيست مگر اينکه قانون جبري ديگر در کار باشد. مثل اينکه بيعت اکثر يا عده ي خاصي از رجال کشور در حق همه بالقهر و الجبر نافذ باشد.

پس از اين جهت خداوند او را غائب فرموده بلکه ولادت او را نيز مخفي فرموده تا او را به بيعت نکشند و مانند جدش امير المومنين عليه السلام و عمش امام حسن عليه السلام و سائر اجدادش، الزام به بيعت نکنند.

زيرا که اگر ظاهر باشد يا از او ساکت خواهند بود و او هم ساکت، پس سکوتش بيعت است و يا بيعت بر وي عرضه خواهند داشت، پس يا ملزم به قبول خواهد شد و يا نفي خواهد کرد. در هر صورت اگر نقض کند يا قبول نکند او را ياغي و خارجي خواهند دانست و پيش از تماميت کار و رسيدن وقت قيام با او محاربه خواهند کرد.

و اما اگر غائب باشد معذور است و بيعت از او برداشته است، پس هر وقت قيام کند نه به حسب ظاهر ملزم به مسالمت خواهد بود و نه در نزد مردم مطعون به نقض عهد و بيعت و نه وصله ي خارجي به او خواهند زد.

حضرت مجتبي عليه السلام فرمود:

«هيچ يک از ما نيست مگر آنکه در گردن او بيعتي است براي طاغيه ي زمان خود، مگر آن قائمي که عيسي بن مريم پشت سر او نماز مي گزارد. خداوند عز و جل ولادت او را مخفي مي کند و شخص او را غائب مي کند تا براي احدي در گردن او بيعتي نباشد» [1] .

و در اين باره از امير المومنين عليه السلام و حضرت باقر عليه السلام [2] و صادق عليه السلام [3] و ائمه ديگر [4] رواياتي است و خود آن حضرت نيز در توقيع شريف در جواب سوالات اسحق بن يعقوب فرمود:

اما علت غيبت اولا: خداوند فرموده:



[ صفحه 76]



(يا ايها الذين آمنوا لا تسئلوا عن اشياء ان تبدلکم تسوکم) [5] .

اي کساني که ايمان آورده ايد پرسش نکنيد از چيزهايي که اگر براي شما ظاهر شود بد حال کند شما را.

و ثانيا: هيچ يک از پدران من نبودند مگر اين که در گردن او بيعتي افتاد براي طاغيه زمان خود و من هنگامي که بيرون آيم، بيرون خواهم آمد در حالي که براي احدي از طاغيان در گردن من بيعتي نباشد». [6] .

از اين جا وجه ديگر نيز مي توان استنباط کرد و آن اين است که چون غائب باشد، هيچکس بر گردن او حقي ندارد که به پاس آن حق اخلاقا بايد از او رعايت کند و اگر نکند مورد طعن قرار گيرد. چنانکه فرعون بر موسي عليه السلام منت مي کرد:

(الم نربک فينا وليدا و لبثت فينا مت عمرک سنين؟) [7] .

آيا ما ترا در ميان خود تربيت نکرديم از بچه گي و تو مقداري از عمر خود را در ميان ما نگذرانيدي؟

و موسي عليه السلام در جواب فرمود:

(و تلک نعمة تمنها علي ان عبدت بني اسرائيل) [8] .

اين نعمتي است که تو بر من منت مي نهي به اين که بني اسرائيل را بنده ي خود ساخته اي.

حضرت رسول صلي الله عليه و اله و سلم مي فرمود:

«اگر ترس آن نبود که خواهند گفت گويندگان که: محمد قوم خود را دعوت کرد و ايشان او را خدمت و نصرت کردند و چون ظفر يافت و به مقصود رسيد ايشان را کشت، هر آينه بسياري را گردن مي زدم». [9] .

پس چون غائب باشد و يکباره ظاهر شود اين منت ها و اين گفته ها نيست و او همه را پديده ي حق واقعي ملاحظه مي کند و از هيچکس حرمت داري نمي کند تا روي زمين



[ صفحه 77]



را از پليدها صاف گرداند. چه علت از اين بهتر که رعايت شود درباره کسي که مامور است به قيام کلي و مبارزه با هر صنف و هر شخص!