حضرت صادق عليه السلام فرمود:

«پدرم فرمود: ناچار است براي ما از آذربايجان، هيچ جيز برابري و ايستادگي با او نمي کند، پس هرگاه چنين شد شماها گليم و پلاس خانه خود باشيد (نه با او باشيد و نه عليه او) «و البدوا ما البدنا»: ساکن باشيد مادامي که ما ساکن هستيم.

«پس هر گاه متحرکي از ما حرکت کند بشتابيد به سوي او اگر چه مانند طفل تازه به راه افتاده که خود را بر زمين مي کشد».

و به سند ديگر به جاي «البدوا ما البدنا» اين است: «و النداء بالبيداء» يعني همچنان گليم خانه باشيد تا نداي خسف بيداء بلند شود. [1] .

بيش از همين يک حديث درباره آذربايجان نيست، اين هم حالش معلوم نيست که اشاره به حوادث و علامات ظهور است يا اشاره به واقعه گذشته است. چنانکه در خروج شروسي از ارمنيه و آذربايجان و مبارزه با بني العباس گذشت، و از اينکه فرموده است: ناچار است براي ما از آذربايجان و سپس فرمود: گليم خانه هاي خود باشيد، مي رساند که قيام آنان به نفع ظاهري ايشان است نه اينکه واقعا براي ايشان قيام



[ صفحه 270]



مي کنند.

پس مقصود اين است که ناچار است براي خلاصي ما از شر بني العباس از آذربايجان، اما شماها نه او را معاضدت کنيد و نه به وي معارضه کنيد. بلي در حديث که امير المومنين عليه السلام ذکر گيلاني را فرموده پس از آن فرموده:

«و ظاهر شود براي فرزند من رايات ترک، متفرق در اقطار و حرامات (اعتاب مقدسة)». [2] .

پس شايد مراد ترک آذربايجان باشد از جهت تناسب، زيرا که ايشان شيعه ي دوازده امامي صاف و خالص و متعصبند در عقيده، اما مشکل اين است که نسخه ها مختلف است.

در «الزام الناصب» از «اربعين ميرلوحي» چنين است:

«و ترفع لولدي النود و الرايات» [3] .

باز هم نسخه مغشوش است، ممکن است نهود باشد به معني مناهضه ي در جنگ و نود هم بي مناسبت با حرکت و نهضت نيست و معني جمله اين است که بلند شود براي فرزند من جنبشها و بيرقها و اين اختصاص به رايت خاصي ندارد بلکه نوع رايات شرقي و همچنين يماني نهضتشان براي اين منظور است.