اجمالا به طور کلي مي توان گفت: که از بزرگترين نشانه ها و مهمترين علامات قرب و نزديکي، شدت همان فسادهائي است که در وقايع دوران غيبت گذشت، از فسادهاي ديني و اجتماعي و مملکتي و تربيتي و اخلاقي، يعني هر چه اين امور شدت پيدا کند ظهور نزديکتر شود، زيرا که او براندازنده ي همين امور است و قيام او براي برداشتن همين فسادها است و تا عالم پر از جور و فساد نشود که ديگر چاره پذير نباشد و قابل اصلاح نباشد، قيامي نخواهد بود.

پس هر چه دامنه ي فساد وسعت پيدا کند و بي ديني زيادتر گردد و ظلم و جور و تعدي و فواحش و فجايع عمومي تر شود و عالمگير گردد، اميدواري بيشتر و به فرج نزديکتر خواهد بود.

پس مومنين اگر چه از ديدن اين امور و مشاهده ي اين احوال سخت دلگيرند، اما از جهت ديگر بايد دلگير نباشند که زودتر به آرزوي ديرينه نائل خواهند شد. ان شاء الله.

به اين احاديث توجه کنيد که پايه ي بلا و فتنه را تا چه حدي بالا برده اند، پيغمبر صلي الله عليه و اله و سلم فرمود:

«بلاي اين امت به نحوي باشد که پناهگاهي نباشد که به وي پناه برند». [1] .

و حضرت باقر عليه السلام فرمود:

«چنان باشيد که مانند بزهاي ترسان که نه قدرت دفاع از خود دارند و نه پناهگاهي



[ صفحه 218]



دارند، به نحوي که قصاب دست بر هر کدام که خواهد مي گذارد». [2] .

و حضرت صادق عليه السلام فرمود:

«تا اينکه اکثر مردم بگويند: خدا را به آل محمد احتياجي نيست». [3] .

و همچنين امير المومنين عليه السلام از پيغمبر صلي الله عليه و اله و سلم که فرمود:

«چنان زمين پر از جور و ستم شود که نتواند کسي بگويد الله، مگر مخفيانه» [4] .

(شايد اين مختص بعضي اوقات يا بعضي امکنه باشد و يا مقصود اين است که ظلم را ببيند و قدرت نداشته باشد که از ظلم ناله و داد کند والله بگويد و اين اظهر است).

«ظهور نخواهد بود مگر بعد از طول مدت و قساوت دلها و پر شدن زمين از جور». [5] .

و حضرت باقر عليه السلام فرمود:

«به طوري باشد که آرزو کننده در صبح و شام آرزوي مرگ کند از عظم [بزرگي] آنچه مي بينند، از درافتادن مردم به يکديگر و خوردن بعضي بعضي را». [6] (يعني مستاصل و نابود کردن).

در کتاب «ملاحم و فتن» سيد بن طاووس از پيغمبر صلي الله عليه و اله و سلم فرمود:

«زود است رو آورد بر شما فتنه ي کور و کر که عقول مردان در وي معوج شود، تا اينکه دور باشد که مرد عاقلي ببيني، [7] چنان عقول مردم برود که گويا مردم بهائم هستند و تا اينکه هيچ فردي از مردم پناهي از آن فتنه نيابد و هيچ فردي قدرت آن نداشته باشد که بگويد مه مه (چرا چرا، يا بس است بس است) فتنه از ناحيه اي بلند نشود مگر اينکه در ناحيه ديگر فرود آيد، [8] هر کس خود را گمان کند که بر چيزي هست (يعني هر کس خود را عاقل و با ايمان و عقيده ي صحيح بگمارد) و حال اينکه بر چيزي نيست و در آن



[ صفحه 219]



هنگام تمني مرگ مي کند و به قبرستان مي آيد، پس خود را مانند چارپايان بر قبر مي اندازد و به خاکي مي غلطد و به صاحب قبر مي گويد: اي کاش من به جاي تو مي بودم [9] و مي گويد نجات يافتي، نجات يافتي، کاش من به جاي تو مي بودم، تا اينکه هيچ خانه اي نماند مگر اينکه فتنه داخل او شود و هيچ مسلماني نماند مگر اينکه به او آسيبي زند، تا اينکه مردي از عترت من خروج کند». [10] .