يکي از موضوعاتي که از ديربار، نظر بسياري از شعراي آييني و شيفتگان «مکتب انتظار» را به خود جلب کرده، مساله «غيبت حضرت ولي عصر عليه السلام» است.

همان گونه که مي دانيم آن حضرت داراي دو غيبت بوده اند:

1- غيبت صغرا که شيعيان مسائل و مشکلات و سوالات خود را به واسطه نواب اربعه: محمد بن عثمان، عثمان بن سعيد، حسين بن روح و شيخ ابوالحسن علي بن محمد سمري با آن حضرت در ميان مي نهادند و پاسخ خود را مي گرفتند.

2- غيبت کبرا، که از زمان رحلت شيخ ابوالحسن علي بن محمد سمري، آخرين نايب خاص امام زمان عليه السلام، شروع شده و تا زماني که مشيت الهي اقتضا کند، ادامه خواهد داشت. شيعيان آن حضرت در دوره ي غيبت کبرا، مشکلات ديني خود را از طريق نواب عام - که علماي واجد شرايط مذکور در توقيع امام زمان مي باشند- حل و فصل خواهند کرد تا زمانه ي ظهور آن حضرت فرا رسد.

به هر حال، چه در غيب صغرا و چه در غيبت کبري امکان ديدار آن حضرت براي عموم شيعيان وجود نداشته، و به جز نواب اربعه و اصحاب و ياران خاص خاص امام زمان عليه السلام ديگران از زيارت و مصابحت با آن وجود نازنين محروم بوده و خواهند بود مگر در



[ صفحه 254]



موارد معدود که اين شرافت و فضيلت نصيب برخي از شيعيان با اخلاص ان حضرت نيز مي گردد، ولي صحت آن نياز به اثابت دارد و نمي توان به گفته ي افرادي که مدعي زيارت آن حضرتند اعتماد کرد و بايد با احتياط کامل در اين موارد عمل نمود.

در شعر غيبت، مسائل گوناگوني مطرح بوده و هست که مهم ترين آنها، عبارتند از:

1/ ب) فلسفه و آثار غيبت امام زمان عليه السلام.

2/ب) اقامه ي براهين عقلي و نقلي درباره طول عمر امام زمان عليه السلام.

3/ب) کاوشي در پيدايي و ناپيدايي امام زمان عليه السلام.

4/ب) حالات شيفتگان آن حضرت در زمانه ي غيبت.

در اين تحقيق، راجع به اين چهار مساله سخن خواهيم گفت و در هر مورد با نمونه هايي از شعر غيبت -که از زير مجموعه هاي شعر مهدوي است -در تبيين ابعاد موضوعي آن خواهيم کوشيد و از شعراي فارسي زباني ياد خواهيم کرد که در زمينه موضوعات مربوط به غيبت کبري حضرت ولي عصر عليه السلام، آثار در خوري دارند.