شعر مناقبي از مهم ترين شاخه هاي شعر آييني در زبان فارسي است. اصولا شعر مناقبي داراي دو بعد «ارزشي» و «ضدارزشي» است و با لحاظ کردن و پاي فشردن بر جنبه هاي ارزشي شعر مناقبي است که مي توان آن را از زير مجموعه هاي شعر آييني به شمار آورد.

در پيشينه ي شعر فارسي، با حجم وسيعي از شعر مناقبي رو به رو هستيم که داراي جنبه هاي «ضدارزشي»اند. بسيار اتفاق افتاده است که در ديوان اشعار برخي از نام آوران شعر فارسي حتي رد پاي يک شعر مناقبي از نوع ارزشي آن را نيافته ايم؛ ولي در عوض به تعداد بي شماري از قصايد و ترکيب بندها و ترجيعات و مسمطات برخورده ايم که به مناسبت هاي مختلف در ستايش سلاطين جور و حاکمان آزمند سروده شده است و عموما داراي ساختار لفظي محکمي هستند و آرايه هاي لفظي و معنوي در آنها موج مي زند؛ ولي حتي براي نمونه يک بيت در اين گونه آثار پيدا نمي کنيم که شاعر نسبت به آل اطهار عرض ادب و ارادتي کرده باشد تا کفاره ي گناهان او به شمار آيد!

هر چند عامل زمان و مکان در به وجود آمدن اين آثار منظوم ضدارزشي دخيل بوده است؛ ولي گرايش باطني شاعران را در آفرينش اين آثار نمي توان ناديده گرفت. بسياري از شعرا را مي توان به عنوان شاهد مثال معرفي کرد که علي رغم زمان و مکاني که در آن زيسته اند - برخلاف شعراي هم عصر خود که در شرايط يکساني با آنان زندگي مي کرده اند - داراي آثار ارزشي اند و از مناقب آل الله باز نمانده اند و در ديوان برخي از آنان نيز هر دو نوع شعر مناقبي را مشاهده مي کنيم. انگيزه ي سرودن اشعار مناقبي ضدارزشي هر چه باشد، به خاطر بد آموزي ها و نقشي که در اشاعه ي فرهنگ چاپلوسي در جامعه دارد، قابل دفاع نيست.



[ صفحه 46]