افضل الدين حکيم خاقاني شرواني (متوفاي 595 ق) و معروف به «حسان العجم» با قصايد بشکوه و مثنوي هاي حکيمانه ي خويش در ستايش رسول خدا صلي الله عليه و اله و سلم نام خود را براي هميشه در شمار تواناترين شعراي آييني حفظ کرده است. از اوست:



به سلام آمدگان حرم مصطفوي

«ادخلوها بسلام» از حرم آوا شنوند



النبي، النبي آرند خلايق به زبان

امتي! امتي! از روضه ي غرا شنوند



از صرير [1] در او، چار ملايک به سه بعد

پنج هنگام، دم صور به يک جا شنوند



موسي استاده و گم کرده ز دهشت نعلين

«ارني» گفتنش از نور تجلي شنوند



بهر وايافتن [2] گمشده ي نعلين، کليم

«والضحي» خواندن خضر از در طاها شنوند [3] .



ترکيب بند بي نظير جمال الدين محمد بن عبدالرزاق اصفهاني (متوفاي 588 ق) در نعت رسول گرامي اسلام صلي الله عليه و اله و سلم از ماندگارترين آثار منظوم آييني در زبان پارسي است که به نقل اولين بند آن بسنده مي کنيم.



اي از زير سدره شاهراهت

وي قبه ي عرش، تکيه گاهت



اي طاق نهم رواق بالا

بشکسته ز گوشه ي کلاهت



هم عقل دويده در رکابت

هم شرع خزيده در پناهت



اي چرخ کبود، ژنده ي دلقي

در گردن پير خانقاهت



مه، طاسک [4] گردن سمندت

شب، طره ي پرچم سياهت



جبريل، مقيم آسمانت

افلاک، حريم بارگاهت





[ صفحه 37]





چرخ -ار چه رفيع - خاک پايت

عقل - ار چه بزرگ - طفل راهت



خورده ست خدا ز روي تعظيم

سوگند به روي همچو ماهت [5] .



ايزد که رقيب جان، خرد کرد

نام تو، رديف نام خود کرد [6] .