دستگاهها و وسايل تربيت بسيار است:

1- کانون خانه و خانواده که کودک در آن ديده به جهان مي گشايد يک کانون و عامل تربيتي است و در جهت دهي و رهبري کودک اثر عميقي دارد.

2- پس از خانه، نقش مدرسه است که کودک با ورود بدانجا مراحل نخستين دانش و فرهنگ را از آموزگاران خويش دريافت مي دارد و هر چه مراحل مختلف علمي را طي کند سطح مطالعه و فرهنگ و آگاهيهاي او بالا مي رود تا سرانجام به عاليترين مراحل و درجات علمي و فکري مي رسد.

در تمام اين مراحل با علوم و دانشها آميخته مي گردد و منسجم مي شود و تأثير مي پذيرد.

3- عامل و دستگاه تربيتي ديگري که با آن دو دستگاه تربيتي همگام است، عامل محيط و جامعه است.

آن کودکي که در جامعه ي دروغپرداز و کلک باز، بي پروا و بي بندوبار، دزد و خيانتکار و يا در جامعه دين باور و امانتدار و برخوردار از حيا و درستکاري زندگي



[ صفحه 740]



کند، طبيعي است که با جو جامعه ي صالح و ناصالح خود هماهنگ مي گردد و هرکدام بسان جامعه ي خويش مي شود.

4- از مهمترين عوامل و وسايلي که در سازندگي و اصلاح جامعه و يا تباهي آن اثر مي گذارد، رسانه هاي گروهي و دستگاههاي تبليغاتي جامعه، همچون: روزنامه ها، مجلات، راديو، تلويزيون و فيلمهاي گوناگون است.

پس از اين نگرش گذرا، به عوامل تربيت و سازندگي، خاطرنشان مي گردد که امام مهدي عليه السلام که در انديشه ي اصلاح جامعه جهاني است و مي خواهد جامعه اي براستي اسلامي پي ريزي نموده و آن را به ارزشهاي والاي انساني و قرآني آراسته سازد، در اين راه ناگزير است که از وسايل و عوامل تربيتي بهره گيرد و آموزشهاي تربيتي صحيح و سازنده ي خويش را بوسيله اين وسايل و تجهيزات، به گوشها برساند. از اين رو، مدارس و آموزشگاهها را، فرهنگ و تعاليم انسانساز اسلام اداره و رهبري مي کند و راههاي تعليم و تربيت در همه ي مراحل از شيوه ها و برنامه هاي اسلامي بهره ور مي گردد و وسايل ارتباط جمعي بطور کامل، شايسته و مفيد و ثمربخش مي شوند و از چارچوب مقررات و ارزشهاي اسلامي، تجاوز نمي کنند.

اشاره شد که امام باقر عليه السلام در اين مورد مي فرمايد:

«... تؤتون الحکمة في زمانه حتي أن المرأة تقضي في بيتها بکتاب الله و سنة رسوله....» [1] .