(وَ إنْ مِنْ أَهْلِ الْکِتابِ اِلاّ لَيُؤمِنَنَّ بِهِ قَبْلَ مَوْتِهِ وَيَوْمَ الْقيامَةِ يَکوُنُ عَلَيْهِمْ شَهِيداً). [1] .

«و هيچ يک از اهل کتاب نيست جز اين که پيش از مرگ، به او يعني حضرت مهدي (عليه السلام) يا حضرت عيسي (عليه السلام) ايمان مي آورد».

پيش از آن که در باره تفسير اين آيه شريفه سخني بگوييم، لازم است نکته اي را ياد آور شويم و آن اين که، در مورد ضمير «مَوتِهِ» دو احتمال است؛ يکي اين که به اهل کتاب بر گردد و ديگر اين که به حضرت عيسي (عليه السلام). بنابر احتمال اوّل، معناي آيه شريفه اين است که «احدي از اهل کتاب نيست جز اين که پيش از مرگ، به حضرت عيسي (عليه السلام) ايمان آورد» و بنابر احتمال دوم، معناي آيه چنين خواهد بود «احدي از اهل کتاب نيست جز اين که پيش از مرگ حضرت عيسي (عليه السلام) به او ايمان خواهد آورد».

برخي از مفسّران اهل سنّت که احتمال اوّل را برگزيده اند ناچار شده اند که توجيهات عجيب و غريبي را در مورد آيه شريفه ملتزم شوند؛ ولي بنابر احتمال دوم، معناي آيه بسيار روشن است. چون طبق عقيده قطعي ما مسلمانان، حضرت عيسي (عليه السلام)



[ صفحه 253]



هنوز زنده است و بعد از ظهور حضرت بقية اللّه (عليه السلام) او نيز ـ از آسمان ـ نازل شده و از ياران و اصحاب آن حضرت خواهد بود». [2] .

و اينک در رابطه با تفسير آيه شريفه به دو روايت که از طريق معصومين (عليهم السلام) رسيده است، تبرّک مي جوييم:

1 ـ علامه قندوزي حنفي، در تفسير آيه مزبور از محمّد بن مسلم از حضرت امام محمّد باقر (عليه السلام) روايت کرده است که فرمود:

«حضرت عيسي (عليه السلام) پيش از روز رستاخيز به دنيا فرود مي آيد؛ پس پيروان هيچ ملّتي، نه يهودي و نه غير يهودي، باقي نمي ماند مگر اين که پيش از مرگشان، به او ايمان مي آورند، و حضرت عيسي (عليه السلام) در پشت سر حضرت مهدي (عليه السلام) نماز مي خواند». [3] .

و مانند اين روايت را، علاّمه ابن صبّاغ مالکي، [4] و نيز کسان ديگري غير از او در کتابهاي خود نقل کرده اند.

2 ـ بسياري از دانشمندان بزرگ شيعه در ذيل آيه مزبور، در کتب تفسير و حديث، از «شهر بن حوشب» روايت کرده اند که گفت:

روزي حجّاج به من گفت: آيه اي در کتاب خدا هست که مرا ناتوان ساخته است.

گفتم:اي امير! کدام آيه است؟

گفت: اين آيه: «وَإنْ مِنْ أَهْلِ الْکِتابِ إلاّ لَيُؤمِنَنَّ بِهِ قَبْلَ مَوتِه» [5] اين آيه به صراحت مي گويد: احدي از اهل کتاب نيست جز اين که پيش از مرگش به حضرت عيسي (عليه السلام) ايمان مي آورد، در صورتي که من يهودي ونصراني را مي آورم و گردن مي زنم وچشم به دهان او مي دوزم ومي بينم که ديده ازجهان فرو مي بندد ولبهايش را حرکت نمي دهد واعترافي نمي کند.

گفتم: اي امير! معناي آيه آن طور نيست که شما تصور کرده ايد.

گفت: پس چگونه است؟



[ صفحه 254]



گفتم: پيش از آن که قيامت بر پا شود حضرت عيسي (عليه السلام) به زمين باز مي گردد و در روي زمين هيچ يهودي و مسيحي و غير از آنها باقي نمي ماند جز اين که به او ايمان مي آورد و او در پشت سر حضرت مهدي (عليه السلام) نماز مي خواند.

حجّاج گفت: واي بر تو! اين معنا را از کجا آورده اي؟

گفتم: آن را محمّد بن عليّ بن حسين بن عليّ بن ابي طالب (عليهما السلام) به من فرموده است.

حجّاج گفت: به خدا سوگند! آن را از چشمه زلال معرفت آورده اي». [6] .

اين حديث در کتب اهل سنّت نيز نقل شده است، و در بسياري از کتب حديثي، تفسيري و کلامي آنها تصريح شده که ضمير «موته» به حضرت عيسي (عليه السلام) بر مي گردد. [7] .

به هر حال، که حضرت عيسي (عليه السلام) پيش از قيام قيامت، به هنگام ظهور حضرت مهدي (عليه السلام) از آسمان فرود مي آيد و در پشت سر آن حضرت نماز مي گزارد، و به حضرتش اقتدا مي نمايد، و در نتيجه نصاري به جهت اقتداي حضرت عيسي به حضرت صاحب الامر (عليه السلام) در نماز، به آن حضرت ايمان مي آورند، و يهود نيز به حضرت مهدي (عليه السلام) مي گروند. [8] .

زيرا حضرت مهدي (عليه السلام) الواح تورات را ـ که در آنها علامات حضرت مهدي (عليه السلام) و نشانه هاي امامت و رهبري او موجود است ـ از فلسطين يا غاري در انطاکيه بيرون مي آورد، و پيروان ساير اديان نيز به سبب معجزاتي که از آن حضرت مي بينند به حضرتش ايمان مي آورند.