ظاهرا علت اينکه «ايرانيان» نيز در تاريخ پرافتخار اسلام بنام موالي ناميده شده اند براي يکي از دو جهت بوده است يا بدين لحاظ بوده است که چون پس از رحلت رسول گرامي اسلام سياست نارواي تبعيض نژادي و برتري عرب بر عجم در جهان اسلام آغاز شد و مسلمانان غيرعرب، ناچار بودند براي فرار از آن تبعيضهاي ناروا، خود را به يکي از قبائل عرب وابسته کنند و مولاي آن قبيله به شمار روند، به آنان «مولي» گفته شده، و يا اينکه چون هنگام فتح سرزمين پهناور ايران، تعدادي از اعضاء خاندان سلطنتي اين کشور به اسارت درآمدند و به مدينه آورده شده و در آنجا با عنايت ويژه ي مولاي متقيان اميرمؤمنان عليه افضل التحية و السلام آزاد شدند لقب «موالي» يافتند.

در هر صورت، ايرانيان نيز در تاريخ اسلام به عنوان موالي از آنها ياد شده است و به حسب ظاهر دومين دليلي که براي تسميه ي ايرانيان در موالي آورديم بهتر و دلچسب تر



[ صفحه 133]



است، زيرا هنگامي که اسيران ايراني وارد مدينه شدند، با پيشنهاد و کوشش اميرالمؤمنين عليه السلام و عنايت خاصي که آن حضرت درباره ي آنان مبذول داشت، در همان نخستين روزهاي ورود به مدينه از قيد بندگي آزاد شدند، چنانکه مرحوم علامه مجلسي اعلي الله مقامه الشريف در کتاب نفيس «بحارالانوار» بروايتي از «طبري» «شيعي» شرح آزادي ايرانيان را چنين آورده است.