کلمه ي «عجم» نيز مانند کلمه ي «فرس» يکي ديگر از عناوين ايرانيان در تاريخ اسلام است. و تمام محدثان و مولفان و مورخان اسلامي اين کلمه را چه در زمان گذشته و چه امروز در مورد «ايراينان» بکار برده، و از آنان بنام «عجم» ياد کرده اند، و از اين رو



[ صفحه 109]



لازم است مقداري درباره ي آن توضيح دهيم.

ولي پيش از آنکه درباره ي اين کلمه بحث و گفتگو کنيم و آنرا از نظر لغت عرب ومعناي واقعي آن، مورد بررسي قرار دهيم، بايد اين نکته را خاطر نشان سازيم که هدف ما از بحث و بررسي در پيرامون کلمه ي «عجم» ذکر فضائل عجم و مديحه سرائي آنان، و اثبات برتري ايشان بر ساير اقوام و ديگر ملل جهان نيست، و نيز نمي خواهيم ميزان عشق و علاقه اين دسته از مردم را نسبت به خاندان عصمت و طهارت، ومقدار فداکاريها و از خودگذشتيها و خدمات کم نظير آنان را نسبت بعالم اسلام و پيشوايان واقعي مذهبي بازگو کنيم. بلکه هدف ما از مطرح ساختن کلمه ي «عجم» در اينجا تحقيق در پيرامون اين کلمه است و آن هم بدين لحاظ است که ريشه ي اصلي و اساسي، و معناي واقعي اين کلمه را در لغت عرب پيدا نموده، و روشن سازيم که مقصود روايات اسلامي از گروه خاصي بنام عجم، که در بيانات ائمه ي معصومين «عليهم السلام» از آنها تعريف شده، و مورد تمجيد و ستايش قرار گرفته اند، (اين گروه خاص) ايرانيان هستند.

بنابراين براي پرهيز از اطاله ي سخن و دوري جستن از قيد و بندهاي اضافي و شرح خصوصيات روحي و اخلاقي «ايرانيان» به توضيح مختصري پيرامون کلمه ي «عجم» اکتفا نموده و پس از اندکي شرح و تفسير اين کلمه به حديثي چند که از طرز استعمال آن خصوص ايرانيان استفاده مي شود ومقصود ما به روشني بيان مي نمايد، اشاره مي کنيم.