قسم اول: علائم حتميه که البته خواه ناخواه بايد واقع شود مانند «خروج دجال» و «سفياني» و «صيحه ي آسماني» و اين هر «سه» علاماتي است که مقارن با ظهور خواهد بود.

قسم دوم: علائم معلقه و شرطيه که اين علائم، منوط و مشروط و معلق است به اراده و مشيت خداوند عالم، که اگر اراده ي خدا به آن تعلق گرفته باشد واقع مي شود و اگر خدا نخواهد واقع نخواهد شد و چه بسا مي شود که به جهت حکمت و مصلحت و مقتضيات و موانعي که خداوند عالميان مي داند واقع نشود، و يا بر اثر طاعات و دعاهاي مردم رفع گردد و يا تغيير داده شود.

قسم سوم: علاماتي است که قبلا و در زمانهاي گذشته تاکنون واقع شده و زمان آنها گذشته است، و آنها را علامات واقعه مي گويند.

قسم چهارم: علاماتي است که تا هنوز واقع نشده و اميد مي رود که (بعدها) واقع شود، و اينها را علامات غير واقعه مي گويند.

قسم پنجم: علاماتي است خاصه، که اين علامات، خاص و مختص به وجود پربرکت خود حضرت صاحب الامر عليه السلام است و کسي در اين علامات با آن



[ صفحه 25]



حضرت شريک نيست، و حضرتش به اين وسيله مي داند که خداوند او را اذن و اجازه ي ظهور داده است، زيرا علم ظهور حضرت را به جز خدا کسي نمي داند.

و قسم ششم - علاماتي است عامه، که اين علامات از براي عامه ي عوام و خاصه ي خواص ظاهر خواهد شد و دانستن آن اختصاص به حضرت ندارد. بلکه براي همه و عامه ي مردم است و هر کس از عوام و خواص، آنها را (کم و بيش در طول مدت عمر خود اگرچه خيلي کوتاه) خواهد ديد.