در خاتمه ي اين بحث: (يعني انقراض سلطنت بني عباس) تذکر اين نکته نيز ضروري است که نگارنده درباره ي اين قسمت از حديث امام صادق عليه السلام که مرحوم سيد بن طاووس -عليه الرحمه- نقل کرده است «و انعقدت الجسران» (يعني: و دو پل برروي شط فرات ساخته شود) متحير و سرگردان است، زيرا اين جمله در کتابهائي که حديث مذکور را نقل کرده اند بصورت مختلفي نقل شده است.

در کتاب «الملاحم و الفتن» تاليف مرحوم سيد بن طاووس -رحمه الله عليه- همانگونه که ملاحظه فرموديد پس از ذکر سه علامتي که به دنبال نقل حديث توضيح داديم (وانعقدت الجسران) که معناي آن ساخته شدن دو پل مي باشد آمده است.

در کتاب «الزام الناصب» ج 2 ص 125 طبع نجف، که اين حديث را از کتاب «صراط المستقيم» نقل نموده بجاي «انعقدت الجسران، انعقدت الجيران» که معناي آن آباد شدن اطراف مسجد کوفه، و ساخته شدن خانه ها و عمارتها و ساختمانها باشد نوشته شده است.

و در کتاب «صراط المستقيم ج 2 ص 258«که حديث را از حضرت صادق عليه السلام نقل کرده است بجاي انعقدت الجيران که در الزام الناصب آمده است انعقدت الجيران، که معناي آن از دست دادن همسايه باشد آورده است.

روي اين حساب قهرا معناهايي که بدست مي آيد، گوناگون و مختلف است و اگر عبارت کتاب صراط المستقيم از همه ي عبارتها صحيح تر باشد معناي عجيبي بدست مي آيد که شايان توجه است و آن معنا به قرينه ي خراب شدن مسجد کوفه از آبادي و نداشتن نمازگزار، عبارت از اين خواهد بود که:



[ صفحه 96]



موقعي که حکومت و فرمانروائي بدست جوانها و بچه ها رسيد و عراق همسايه خود «ايران» را از دست داد و بين اين دو کشور جنگ و اختلاف در گرفت، آن وقت، هنگام ظهور حضرت مهدي عليه السلام است.

اين معنا چندان بدون مناسبت هم نيست زيرا چنان که مي دانيم و همه ي نويسندگان و پژوهشگران آثار اهل بيت عليهم السلام نيز واقف اند، يکي از اهداف اساسي سيد حسني [1] که در ايران قيام مي کند، ورود به خاک عراق و شکست لشکريان سفياني و تسخير کوفه يا عراق و ورود لشکريان او به کوفه مي باشد.

در هرصورت، نگارنده ي اين سطور درباره ي احداث دو پل که به روي شط کوفه ساخته شود ترديد دارد، و آنچه مسلم است و در آن ترديد راه ندارد، احداث يک پل مي باشد، زيرا در خطبه ي بسيار مفصلي که اصبغ بن نباته، درباره ي اوضاع عمومي آخرالزمان، از اميرمومنان عليه السلام نقل نموده، چنين آمده است که حضرت فرمود:

«سفياني» لشکري را که متشکل از صد و سي هزار نفر است بسوي کوفه اعزام مي کند و در «روحاء، و فاروق» (که نام دو محل در نزديکي هاي نجف اشرف است) فرود مي آيند، و شصت هزار نفر آنها به سوي کوفه حرکت مي کنند، و در محلي که قبر حضرت هود عليه السلام است در نخيله، (نزديک نجف اشرف) فرود مي آيند و در روز عيدي به مردم حمله مي کنند، و فرمانرواي مردم در آن روز «جبار عنيد» و ستمگر معاند و کينه توزي است که از بس شياد و فريبکار است به او کاهن ساحر گفته مي شود.

آنگاه اميري از «زوراء» يعني: از بغداد، با پنج هزار نفر از عياران و دروغ پردازان و فتنه انگيزان به قصد جنگ با آنها حرکت مي کنند، و به روي «جسر کوفه» يعني: پل روي شط، هفتاد هزار نفر (از طرفين) به قتل مي رسند به طوري که «فرات» از خونشان رنگين، و از اجسادشان که در آب افتاده است متعفن مي گردد و مردم به واسطه ي خونهاي کشته ها و تعفن اجساد تا سه روز از استعمال آب (فرات و يا رفت و آمد بر روي پل) خودداري مي کنند. [2] .



[ صفحه 97]



در خطبه اي که از حضرت سلمان (رضوان الله عليه) نقل شده (و در ضمن روايات مربوط به مشرق آنرا نقل خواهيم نمود) چنين آمده است که حضرت سلمان (رضوان الله عليه) پس از رحلت رسول خدا صلي الله عليه و آله، خطبه اي ايراد نمود و خطاب به مردم چنين فرمود:

«و يوشک ان يبني جسرها و يبني جنبيها»

و نزديک است که: (جسر کوفه) بنا شود و در دو طرف شط کوفه، خانه ها و ساختمانها و عمارتها فراوان گردد. [3] .

بنابراين، احداث: دو پل، به روي شط محل ترديد است. و اما ساخته شدن «يک پل» مسلم و ترديد ناپذير است. و هر چند که احتمال احداث پل ديگري نيز بر روي شط کوفه بعيد نيست، اما قدر مسلم اين است که: ساخته شدن يک پل هم يکي از علائم نزديک به ظهور است و در آن جاي هيچ شک و شبهه اي نيست.