«کشور جمهوري عراق، واقع در نيمکره ي شرقي، نيمکره شمالي، جزء ممالک خاورميانه، و خاورميانه عربي در مغرب آسياست».

«عراق» سرزميني است با سه منطقه مشخص: نواحي شمالي، و شمال شرقي آن کوهستاني است، نواحي غربي آن خشک و بي آب و علف است و بنام «باديةالشام» معروف است و نواحي شرقي و جنوب شرقي آن جلگه اي و مسطح و هموار است و بيشتر جمعيت آن در همين دو ناحيه (يعني نواحي شرقي و جنوب شرقي و تا حدودي هم در نواحي شمالي زندگي مي کنند، منطقه ي کوهستاني آن کردنشين است که دجله بطول (2532) کيلومتر و فرات بطول (2436) کيلومتر است که هر دو از ترکيه سرچشمه مي گيرند، و سپس وارد عراق مي شوند و در جنوب (بغداد) بهم مي پيوندند و



[ صفحه 410]



«شطالعرب» يعني: اروند رود را تشکيل مي دهند. که آنهم به خليج فارس مي ريزد.

منطقه ي بين دو رود فرات، و دجله را «بين النهرين» يا «الجزيره» مي گويند، و اين نام، نام قبلي عراق بوده است. رود «دجله» از وسط بغداد پايتخت عراق مي گذرد، و دو رود معروف عراق يعني: دجله و فرات، در 185 کيلومتري ساحل خليج فارس در جنوب شهر بغداد بهم مي پيوندند، و از منطقه اي بنام «القرنه» در نزديکي شهر بزرگ و بندري «بصره» شطالعرب يعني: اروند رود را تشکيل مي دهند. [1] .

از آنجائيکه دو رود معروف عراق بنام دجله و فرات، در جنوب اين کشور يکي مي شوند، و اروند رود را تشکيل مي دهند، و اين رود حد فاصل ميان عراق و ايران است بدين لحاظ در دوران اسلام، کليه ي مناطقي که در سمت شرق عراق و در پشت اروند رود قرار گرفته است آنرا بلاد (ماوراءنهرين) و يا (ماوراءنهر) ناميده اند.

البته اين توضيح در صورتي درست است که مقصود از (وراءنهر) مناطق شرقي نهر دجله و فرات باشد و البته بايد توجه داشت که در اخبار زيادي اطلاق لفظ مشرق، بر مشرق فرات بسيار شده است.