در جمله ي عربي متن حديث که آمده است (و المنادي من حول الضريح) نکته دقيقي است که نياز بفکر و انديشه دارد، و گرچه بطور دقيق نمي توان اين ضريح را مشخص کرد، ولي با توجه به منطقه ي معيني که امام عليه السلام تعيين فرموده، و خروج سيدحسني را از ناحيه اي بنام قزوين و طالقان دانسته است چنين فهميده مي شود که آن ضريح نيز، بايد در همين منطقه نامبرده باشد.

برخي از دانشمندان مانند، ناظم الاسلام کرماني در اين باره چنين ابراز عقيده کرده است که شايد مراد از ضريح (حرم مطهر حضرت عبدالعظيم باشد) وي در اين باره با اتکاء به حديث مفضل، چنين مي نويسد:



[ صفحه 368]



«از پاره اي از اخبار استفاده مي شود در هنگامي که «حسني» از طرف ديلم خروج کند و ياري طلبد از اطراف ضريح، او را جواب دهند، يا آنکه از اطراف ضريح مردم را به او دعوت کنند. شايد مراد از ضريح (حرم مطهر حضرت عبدالعظيم باشد) که از فتنه و سختي، جمعي از مؤمنين، از کثرت ظلم، به آن مکان مقدس پناه برند، و درآنوقت صداي «سيدحسني» از طرف طالقان، و قزوين، و ديلم بلند شود که بفرياد برسيد «ملهوف» را و ياري کنيد آل محمد صلي الله عليه و آله را».

مؤلف: گرچه اين اظهار نظر تا اندازه اي قابل قبول است، ولي آنچه حديث مي گويد: غير از آن چيزي است که ناظم الاسلام کرماني گفته است، چه آنکه جمله ي عربي حديث که مي گويد: «و المنادي من حول الضريح» در رابطه با فرياد انقلابي خود سيدحسني است، نه اينکه مردم را به او دعوت کنند و يا «مردم» از اطراف ضريح او را جواب دهند.

زيرا حديث مي گويد: «منادي» يعني: (فرياد برآورنده) در اطراف ضريح فرياد خواهد کرد، و اين منادي، و فرياد برآورنده بدون ترديد خود همان سيد است.اما اينکه اين دانشمند، گفته است: (شايد مراد حرم حضرت عبدالعظيم باشد) ضرورتي ندارد که اين حرم، حرم حضرت عبدالعظيم باشد، شايد جاي ديگر و حرمي ديگر باشد و شايد هم مقصود: (حرم حضرت معصومه عليهاسلام) در شهر مقدس «قم» باشد که پيغمبر گرامي اسلام درباره اش فرموده است:

«شبي که مرا به آسمانها بردند نظرم بر بقعه اي از زمين جبل افتاد که سرخ رنگ، و زمين آن از زعفران نيکوتر و بوي آن از مشک خوشبوتر بود، پرسيدم جبرئيل: اين چه سرزميني است؟ جوابداد اين سرزمين شيعيان تو و شيعيان پسر عمت علي بن ابيطالب عليه السلام و صورت شهريست که آنرا «قم» مي نامند» [1] .

و اميرالمؤمنين عليه السلام فرموده است:

«چون فتنه، و هرج و مرج ظاهر شود (و آشوب همه ي شهرها را فراگيرد) در آنوقت سالمترين شهرها، شهر مقدس «قم» است و «قم» شهري است که از آن ياوران کسي که بهترين مردم است (يعني حضرت مهدي عليه السلام از لحاظ پدر و مادر و جد، و جده، و عمو



[ صفحه 369]



و عمه از آن شهر بيرون مي آيند و آن، جائي است که جبرئيل در آن جا فرود آمده است» [2] .

و امام صادق عليه السلام فرموده است:

«هرگاه به شما (شيعيان) رنج و بلائي رسيد، و فشارها و سختيها از هر سو بسوي شما روي آورد، پس بر شما باد که به شهر مقدس «قم» روي آوريد، چه آنکه «قم» مأواي فاطميان، و جايگاه آسايش و محل راحتي مؤمنان است. [3] .

و يکبار که در محضر حضرتش از فتنه هاي بني عباس و ظلم و ستم آنان سخن بميان آمد، کساني که در حضور آن حضرت بودند عرضه داشتند يا بن رسول الله جانهاي ما فداي تو باد! وقتي چنين روزگاري فرا رسيد گريزگاه کجاست؟ فرمود: از عراق به کوفه و حوالي آن، و به «قم» و اطراف آن [4] .

و زماني ديگر که گروهي از اصحاب و ياران حضرتش درمحضرش نشسته بودند ناگهان، اين آيه شريفه را تلاوت فرمود (فاذا جاء وعد اوليهما بعثنا عليکم عبادا لنا أولي بأس شديد فجاسوا خلال الديار و کان وعدا مفعولا»؛ هنگامي که نخستين وعده فرا رسد، مرداني پيکارگر را بر شما (يهود) مي فرستيم تا سخت شما را در هم بکوبند و حتي براي بدست آوردن مجرمان خانه ها را جستجو کنند و اين وعده اي است قطعي». [5] .

عرض کردند قربانت گرديم يا بن رسول الله: اين بندگان کيانند؟ و چه طايفه اي هستند؟ حضرت تا سه بار فرمود: (هم والله أهل قم) (هم والله أهل قم) (هم والله أهل قم) بخدا قسم آنها اهل قم هستند، بخدا قسم آنها اهل قم هستند، بخدا قسم آنها اهل قم هستند. [6] .

و امام موسي بن جعفر عليه السلام در حديثي که از آن حضرت روايت شده فرموده است:



[ صفحه 370]



«رجل من أهل قم، يدعو الناس الي الحق، يجتمع معه قوم کزبر الحديد، لا تزلهم الرياح العواصف، و لا يملون من الحرب، و لا يجبنون و علي الله يتوکلون، و العاقبة للمتقين» [7] .

مردي از سرزمين قم قيام مي کند، و مردم را بسوي «حق» دعوت مي نمايد، گروهي در اطراف او جمع مي شوند که مانند پاره هاي آهنند، بادهاي تند و شديد و سهمگين آنها را دچار لغزش نمي سازد، از جنگ و نبرد خسته نمي شوند و ترسي بخود راه نمي دهند، فقط بر خدا توکل مي کنند، و پيروزي نهائي از آن تقوي پيشگان است.

بنابراين با توضيحاتي که داده شد مي توان گفت: آن ضريحي که امام صادق عليه السلام از آن سخن گفته و فرموده است: منادي در اطراف ضريح ندا خواهد کرد، آن ضريح، همان ضريح مقدس، و مرقد پاک و مطهر حضرت معصومه عليهاالسلام است و البته دور هم نيست که همان احتمال ناظم الاسلام کرماني در رابطه با خروج سيدحسني مطابق با واقع باشد.