ياقوت حموي، متوفاي سال 626 هجري در کتاب «معجم البلدان» پيرامون (براثا) چنين مي نويسد:

(براثا) با ثاء سه نقطه و الف، محله اي بوده است در يک طرف بغداد که در قبله ي (محله ي کرخ) و جنوبي باب محول، واقع شده و تنها يک مسجد داشته است که شيعيان در آن نماز مي خوانده اند و فعلا خراب شده است، و همچنين آن محله نيز اثري از آن باقي نمانده است. اما مسجد براثا را من خودم قسمتي از ديوارهاي خراب شده ي آن را که باقي مانده بود ديدم و آنهم در زمان ما خراب گرديد.

سپس (ياقوت حموي) در دنباله ي سخنان خود درباره ي مسجد براثا چنين مي نويسد:

اين مسجد در سال 329 هجري دوباره ساخته شد و ساختمان آن به اتمام رسيد



[ صفحه 265]



و نماز جمعه در آن خوانده شد، اين مسجد قبلا مسجدي بود که گروهي از شيعيان در آن اجتماع مي کردند و به (صحابه) ناسزا مي گفتند و «راضي بالله» (خليفه ي عباسي) آن را خراب کرد و هر کس که در آن مسجد يافت دستگير نموده و او را به زندان انداخت و مسجد را با خاک يکسان نمود (شيعيان) جريان خراب کردن مسجد را به امير الامراء بغداد اطلاع دادند و او فرمان داد تا مسجد را دوباره بسازند و آن را توسعه دهند و در جلو آن اسم (الراضي بالله) نوشت (تا بدين وسيله خليفه، از خراب کردن آن صرف نظر کند) و پيوسته تا مدتها و بعد از سال 450 هجري در آن اقامه ي نماز شد و سپس به حال خود واگذاشته شد، و براثا پيش از بناي بغداد دهکده اي بود که مي گفتند علي عليه السلام در موقع جنگ با خوارج نهروان، از آن دهکده عبور کرده و در همين جا که بعدها (مسجد براثا) بنا شد نماز خوانده است. [1] .