از روايتي چنين بر مي آيد که امام در عراق ، مکه و مدينه بوده و به نحوي زندگي مي کرده که نايب خاص مي توانسته با وي ملاقات کند . چنان که گاهي از ميان اصحاب نيز کساني مي توانستند به حضور آن حضرت شرفياب شوند ؛ چنانکه درباره محمد بن احمد قطان گذشت . همچنين زماني که ابوطاهر محمد بن علي بن بلال در نيابت ابوجعفر عمري دچار ترديد شد ، ابوجعفر او را به حضور امام برد تا خود از زبان آن حضرت نيابت او را بشنود و آنگاه در يک گردهمايي عمومي از وي اعتراف گرفت که حضرت قائم - عجل الله تعالي فرجه الشريف - دستور فرموده شيعيان وجوه خود را به ابوجعفر تحويل دهند . [1] .

با تمام اين احوال ، پنهان نگاه داشتن امام عليه السلام و مشخصات وي ، يکي از وظايف



[ صفحه 590]



اساسي نواب خاص بوده است .

هنگامي که حسين بن روح نوبختي افتخار نيابت امام عليه السلام را پيدا کرد ، يکي از بزرگان اماميه به نام ابوسهل اسماعيل بن علي نوبختي در بغداد سکونت داشت و از مقام والايي برخوردار بود . پس از تعيين ابن روح به نيابت خاص شخصي از ابوسهل حکمت انتخاب حسين بن روح را - و نه انتخاب ابوسهل را - جويا شد . ابوسهل در پاسخ گفت : کساني که او را به اين مقام برگزيده اند ، از ما بيناترند ؛ زيرا کار من مناظره با خصم و بحث گفتگو با آنان است . اگر من مکان امام غايب را چنان که ابوالقاسم مي داند ، مي دانستم ، شايد در تنگناي بحث و جدل او را به خصم نشان مي دادم ؛ در صورتي که اگر ابوالقاسم امام را زير دامن خود پنهان داشته باشد ، هرگز او را به کسي نشان نمي دهد ، حتي اگر با قيچي قطعه قطعه اش کنند . [2] .