زيرا که شهرت، آفت است و ناشناس ماندن، راحت. و در کافي از امام صادق عليه السلام روايت آمده که فرمود: چنانچه بتواني [طوري زندگي کني که] هيچ کس تو را نشناسد اين کار را بکن.

و در کتاب کمال الدين به سند صحيحي از امام باقرعليه السلام آمده که فرمود: زماني بر مردم خواهد رسيد که امام آنان از ايشان غايب شود، خوشا به حال آنان که بر امر ما پايدار بمانند. در آن زمان، کم ترين چيز از ثواب که به آن ها رسد اين که، خداوند متعال ايشان را ندا کند: بندگان و کنيزان من، به سِرّ من ايمان آورديد و غيب مرا تصديق کرديد،



[ صفحه 425]



پس بشارت باد شما را به ثواب نيک از من؛ اي بندگان و کنيزانم حقا که از شما قبول مي کنم و شما را عفو مي نمايم، و شما را مي آمرزم، و به شما بندگان را از باران سيراب گردانم، و بلا را از آنان دفع نمايم، و اگر شما نبوديد عذابم را بر آن ها نازل مي کردم. جابر گفت: عرض کردم: اي فرزند رسول خدا! بهترين کاري که مؤمن در آن زمان انجام دهد چيست؟ فرمود: حفظ زبان و خانه نشيني است. [1] .

و در نهج البلاغه از امير المؤمنين عليه السلام آمده که در يکي از خطبه ها فرمود: «وَذلِکَ زَمانٌ لا بَنْجُو فِيهِ إِلّا کُلُّ مُؤْمِنٍ نُومَةٍ إِنْ شَهِدَ لَمْ يُعْرَفْ وَإِنْ غابَ لَمْ يُفْتَقَدْ أُولئِکَ مَصابِيحُ الهُدي وَأَعْلامُ السُّري لَيْسُوا بِالمَسايِيحِ وَلَا المَذايِيعِ البُذُرِ أُولئِکَ يَفْتَحُ اللَّهُ لَهُم أَبْوابَ رَحْمَتِهِ وَيَکْشِفُ عَنْهُمْ ضَرّآءِ نَقْمَتِهِ. أَيُّهَا النّاسُ سَيَأْتِي عَلَيْکُم زَمانٌ يُکْفَأُ فِيهِ الإِسْلامُ کَما يُکْفَأُ الإِنآءُ بِما فِيهِ...»؛ [2] و آن زماني است که در آن نجات نمي يابد مگر هر مؤمن بي نام و نشان، که اگر [در مجالس] حضور يابد شناخته نشود و هرگاه غايب باشد در جستجويش بر نيايند، اينان چراغ هاي هدايت و روشنگران راه شبروانند، که به فتنه و فساد و سخن چيني در ميان مردم آمد و شد نکنند، و دهان به عيب گويي از مردم و ياوه سرايي نگشايند، براي آنان خداوند درهاي رحمتش را باز مي کند، و از ايشان سختي عذابش را برطرف مي نمايد. اي مردم؛ زماني بر شما خواهد رسيد که اسلام در آن واژگون مي شود همچنان که ظرف واژگون گردد و آنچه در آن است بريزد....

سيّد رضي رحمه الله فرمايد: اين که حضرت عليه السلام فرموده «کُلُّ مُؤْمِنٍ نُومَةٍ» منظورش گمنام کم آزار است، و «مساييح» جمع مسياح است، و آن کسي است که بين مردم به فساد و سخن چيني مي پردازد، و «مذاييع» جمع مِذْياع است و آن کسي است که هرگاه خلافي از کسي بشنود آن را پخش مي کند و براي ديگران بازگو مي نمايد، و «البُذُر» جمع بَذور است، و آن کسي است که سفاهتش بسيار و بيهوده گو است.

و در غيبت نعماني از امام صادق عليه السلام روايت آمده که فرمود: اگر يک خبر را خوب بفهمي از ده خبري که آن ها را [فقط] روايت نمايي بهتر است، همانا هر حقّي را حقيقتي



[ صفحه 426]



است و هر صوابي را نوري، سپس فرمود: به خدا سوگند که ما کسي از شيعيانمان را فقيه و فهميده نمي شماريم تا اين که با او به کنايه و رمز سخن بگوييم و او منظور از آن را متوجه گردد؛ اميرالمؤمنين عليه السلام بر منبر در شهر کوفه فرمود: همانا در پشت سر شما فتنه هاي تاريک؛ کور و بي نور خواهد آمد، که از آن فتنه ها نجات نيابد مگر نُومه. گفته شد: يا اميرالمؤمنين نومه چيست؟ فرمود: کسي که مردم را بشناسد ولي مردم او را نشناسند. و بدانيد که زمين از حجت خدا خالي نمي ماند، ولي خداوند خلق خويش را به خاطر ستم و تجاوز و اسراف بر خودشان از ديدار او کور خواهد ساخت، و اگر زمين يک ساعت از حجت خداوند خالي بماند اهل خود را فرو خواهد برد، ولي حجت خداوند مردم را مي شناسد و آن ها او را نمي شناسند همچنان که يوسف مردم را مي شناخت در حالي که آن ها او را نمي شناختند. [3] .

و در همان کتاب نيز به سند خود آورده که يکي از ياران امام ابوعبداللَّه صادق عليه السلام بر آن حضرت وارد شد، و عرضه داشت: فدايت گردم؛ به خدا سوگند من تو را دوست مي دارم و هر کس تو را دوست دارد را دوست دارم، اي سرور من چقدر شيعيان شما فراوانند! آن حضرت عليه السلام فرمود: آنان را بشمار. عرض کرد: بسيارند آن حضرت عليه السلام فرمود: آن ها را مي تواني بشماري؟ عرض کرد: آن ها از شمارش بيرونند. حضرت ابوعبداللَّه صادق عليه السلام فرمود: ولي اگر آن شماره اي که توصيف شده اند سيصد و ده و اندي تکميل گردد آنچه را مي خواهند انجام خواهد شد، امّا شيعه ما کسي است که صدايش از بناگوش تجاوز نکند و ناراحتي هاي دروني اش از بدنش آشکار نگردد، و با دشمن ما دوستي ننمايد، و دوستدار ما را دشمن ندارد. عرضه داشتم: پس با اين شيعيان مختلفي که دعوي تشيُّع دارند چه کنم؟ فرمود: تمييز داده خواهند شد، و بررسي خواهند شد، و تبديل خواهند يافت، سالياني بر آن ها خواهد آمد که از ميانشان ببرد و شمشيري آن ها را مي کشد و اختلافي پراکنده شان مي کند، شيعه ما تنها کسي است که همچون سگ زوزه نکشد و بسان کلاغ طمع نورزد، و اگر از گرسنگي



[ صفحه 427]



بميرد از مردم گدايي نکند. عرض کردم: فدايت شوم؛ چنين کساني را با اين اوصاف کجا بجويم؟ فرمود: در اطراف زمين آن ها را بجوي، آنان کساني هستند که زندگيشان به سختي مي گذرد، و خانه بدوشند که چنانچه در جايي حضور يابند شناخته نشوند، و هرگاه غايب باشند کسي جستجويشان نکند و اگر بيمار شوند عيادت نشوند، و چنانچه خواستگاري کنند همسرشان ندهند، و هرگاه بميرند [مردم] بر جنازه آن ها حاضر نگردند، آنانند که با اموالشان مواسات کنند و در قبرهاي شان يکديگر را ديدار نمايند، و نظرهايشان با هم اختلاف ندارد هر چند که شهرهاي شان مختلف است. [4] .

و به طريق ديگري نيز اين حديث را روايت کرده و در آن افزوده: و هرگاه مؤمني را ببينند او را گرامي دارند، و چنانچه منافقي را مشاهده کنند از او دوري گزينند و به هنگام مرگ بي تابي ننمايند، و در قبرهايشان با يکديگر ديدار مي کنند.

مي گويم: محل شاهد فرموده آن حضرت عليه السلام است: چنانچه در جايي حضور يابند شناخته نشوند و هرگاه غايب باشند کسي جستجوي شان نکند.... زيرا که آن حضرت - عليه الصلاة و السلام - با اين سخن بر خوبي گمنام ماندن از مردم و مذمت مشهور شدن در بين آن ها دلالت فرمود، و بدين جهت تمام اين حديث را آوردم که فوايدش بسيار است. و از جمله مطالبي که متناسب با آن زمان است اين ابيات مي باشد:



خَفَيْتُ عَنِ العُيُونِ فَأَنْکَرَتْنِي

فَکانَ بِهِ ظُهُورِي ظ لِلْقُلُوبِ



وَأَوْحَشَنِي الأَنِيسُ فَغِبْتُ عَنْهُ

لِتَأْنِيسِي بِعَلاّمِ الغُيُوبِ



وَکَيْفَ يَرُوعُنِي التَفْرِيدُ يَوْماً

وَمَنْ أَهْوي لَدَيَّ بِلا رَقِيبٍ



إِذا مَا اسْتُوحِشَ الثَّقَلانُ مِنِّي

أَنَسْتُ بِخَلْوَتِي وَمَعِي حَبِيبِي



از ديده ها مخفي ماندم پس ديده ها مرا نشناختند، و از اين جهت براي دل ها آشکار شدم. و مونس من به وحشتم انداخت لذا از نظرش غايب شدم، چون به خداي علام الغيوب انس يافتم. و چگونه روزي تنهايي مرا بيمناک خواهد ساخت، در حالي که محبوب من - به دور از رقيب - نزد من است. چنانچه جن و انس از من وحشت کنند، به خلوت خود مأنوس باشم و حبيبم با من است.



[ صفحه 428]